هخامنشیان

با توجه به پژوهش‌های شاهنامه پژوهان و منابع تاریخی می‌توان گفت کیخسرو در شاهنامه بیشترین آمیختگی را با کوروش بزرگ دارد. بخش‌های زیادی از شاهنامه حاصل آمیختگی تاریخ و اساطیر است. با این حال داستان‌های شبیه به هخامنشیان در شاهنامه دیده می‌شوند (به ویژه در قالب داستان‌های کیانیان). این در حالی است که ابوریحان بیرونی در یک جدول از یکسانی کوروش و کیخسرو می‌گوید‌.

سوال آنجاست که آیا کوروش بزرگ را می‌توان از کشورگشایان بزرگ تاریخ دانست؟ باید توجه داشت که همه وسعت قلمروی کوروش، به دلیل تصرفات خود او نبود. شهرت کوروش بزرگ نه به دلیل کشورگشایی بلکه به دلیل اخلاق فرمانروایی او، روا داری مذهبی، احترام به اقوام و ملل مغلوب است.

شواهد درباره ریشه نوروز در بین النهرین اندک است، از سوی دیگر شواهد قابل توجهی در دست داریم که از همان دوران هخامنشیان، اساطیر ایرانی و گاهشماری ایرانی در شکل گیری جشن ایرانی بهار که بعدها نوروز خوانده شد، تاثیر داشته است. به نظر می‌آید ایرانیان از دیرباز به دنبال یافتن روزی مناسب برای گرامیداشت پیروزی جم هورچهر بر یخبندان اهریمنی بودند. اینکه پس از پیروزی جمشید، یخبندان به پایان رسید و تازگی و سبزی به جهان آمد، یادآور پایان زمستان و آغاز بهار است بنابراین باید به دنبال روزی دقیق برای اعتدال بهاری می‌گشتند…

نظرات گوناگونی درباره دین کوروش بزرگ مطرح شده اما شواهد مهمی از زرتشتی بودن او در دسترس است. با این حال توجه به نمادهای سایر ادیان بخشی از جهان‌بینی مذهبی هخامنشیان بوده است و زرتشت نقش مهمی در شکل گیری این جهان‌بینی داشته است. از این رو هخامنشیان به دنبال تحمیل نمادهای بومی خود به دیگر ملل نبودند. در متن استوانه کوروش بزرگ می‌توان پیوند باورهای کوروش بزرگ به آیین زرتشتی را مشاهده کرد.

برخلاف آن چیزی که مخالفان هخامنشیان تبلیغ می‌کنند و می‌گویند که همه هنر و معماری هخامنشیان از بیگانگان گرفته شده، ولی واقعیت خلاف آن است. تردیدی نیست که اقوام ایرانی بیشترین نقش را در ساختن پارسه (تخت جمشید) داشتند هرچند از توانمندی اقوام غیر ایرانی ساکن در شاهنشاهی بزرگ هخامنشی هم بهره برده‌اند. الهام گیری از معماری‌های مختلف رایج در شاهنشاهی، معماری ویژه‌ای را پدید آورد که البته نمایانگر احترام به هنر اقوام گوناگون است.

داستان استر که در منابع یهودیان آمده را می‌توان از افسانه‌های تاریخی دانست و داستان‌های تحریف شده از آن که در ایران رواج پیدا کرده پایه و اساس ندارد. قطعا رویکرد افراطی به داستان استر پذیرفتنی نیست؛ جه از جانب یهودیان افراطی و چه از جانب یهودستیزان باشد. در این نوشتار سعی می‌کنیم جدا از هیاهویی که درباره داستان استر وجود دارد، این داستان را از نظر تاریخی بررسی کنیم و درباره ریشه‌های این داستان سخن بگوییم.

هفتم آبان روز ورود صلح جویانه کوروش بزرگ به شهر باستانی بابل است که در اسناد معتبر بابلی این روز به ثبت رسیده است. بر اساس یک سند باستانی که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته است، روز هفتم آبان، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر بابل، با استقبال با شکوه مردم بابل روبرو شد. بنابراین این روز به عنوان روز بزرگداشت کوروش مطرح شد و با استقبال ایران دوستان و دوستداران کوروش بزرگ همراه است.

سخنان کوروش که از استوانه کوروش گزینش شده‌اند را می‌توان از سخنان معتبر کوروش بزرگ دانست. آن مواردی که در کتیبه‌ها و اسناد بابلی هم آمده‌اند،‌ از مطالب معتبر محسوب می‌شوند. اما آنچیزی که بیشتر از جنبه‌های تاریخی ما را بر آن داشت تا این همه این سخنان را گسترش دهیم جنبه‌های ادبی و اخلاقی این سخنان است.

آنچه درباره کوروش بزرگ، جالب می‌نماید همسخنی و اشتراک منابع تاریخی درباره نیک سیرتی وی می‌باشد. منابع تاریخی درباره کمتر پادشاهی چنین شرایطی دارند؛ آن هم منابعی که توسط اقوام و ملل گوناگون نگارش یافته اند. این در حالی است که آثار باستانی به جا مانده از دوره باستان، چهره‌ای مثبت از کورش ترسیم می‌کنند.

پردیس‌ها و چهارباغ‌ها از بزرگ‌ترین ابداعات ایرانیان است که ریشه در دوران هخامنشیان دارد و تاثیرات شگرفی در باغسازی‌های شرق و غرب دنیا گذاشته است. چنین می‌نماید پردیس‌های هخامنشیان و کوروش بزرگ بر دیدگاه بشر به بهشت تاثیر گذاشت تا جایی که بهشت در اساطیر اقوام گوناگون مانند پردیس‌های ایرانی ترسیم شده است.

نقش برجسته‌هایی مانند نبرد شیر و گاو در مکان‌های مهم پارسه (تخت جمشید) ترسیم شده، نشان دهنده آیین ایرانی آغاز بهار و نوروز است. برداشت‌های اختر شناسی و پیوند این نقش با نوروز بسیار قابل توجه است چرا که یادآور پیکرهای آسمانی (صور فلکی) شیر و گاو می‌باشد.

چندی است که برخی در اظهاراتی نادرست می‌گویند ایران پیش از اسلام اصلا دانشمند نداشته است!!! این اظهارات عجیب است چرا که اگر به منابع پس از اسلام نگاه کنیم، دانشمندان ایران باستان، نماد خردورزی و دانشمندی بوده‌اند؛ از جمله بزرگمهر و برزویه که فراوان از آنها یاد شده است.

شاهنشاهی هخامنشی با کوروش بزرگ که یکی از دادگرترین پادشاهان جهان بود، شروع شد. ولی پس از دوران اوج هخامنشی برخی از پادشاهان روی کار آمدند که گویی دادگری شاهان بزرگ هخامنشی را از یاد برده بودند. پادشاهانی مانند اردشیر دوم و اردشیر سوم که سرکوب‌های شدیدی کردند. یک رویدادنامه از زمان اردشیر سوم به دست آمده است که از انتقال اسیران که از صیدا گرفته شدند سخن به میان می‌آید.

در سراسر جهان یادمان‌های فراوانی در بزرگداشت کوروش بزرگ وجود دارد چرا که کوروش بزرگ در منابع اقوام و مذاهب مختلف ستایش شده است. در اینجا به چند مورد از بزرگداشت کوروش بزرگ در سراسر جهان اشاره می کنیم.

بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته، در روز سوم ماه اَرَخسمنو بابلی مصادف با ۷ آبان، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر بابل، با استقبال با شکوه مردم روبرو شد. در واقع این روز نه زادروز کوروش بزرگ است و نه روز فتح بابل، بلکه سپاهیان ایرانی در روز 20 مهر، شهر را بدون جنگ فتح کرده بودند و خود کوروش بزرگ در ۷ آبان وارد بابل شد.

مورخان باستان صراحتا ویژگی‌های آرامگاه کوروش بزرگ را در پاسارگاد ثبت کرده‌اند. ویژگی‌هایی مانند پلکانی و طبقاتی بودن که دارای یک بخش ویژه فوقانی است. مورخان باستان از وجود باغ و بوستانی یاد کرده اند که آرامگاه داخل آن قرار داشته است و یافته های باستانی ثابت می کند که بنای پاسارگاد داخل بوستان قرار داشته است. علاوه بر داده‌های تاریخی، آثار باستانی به جا مانده از پاسارگاد نشان می‌دهد که آرامگاه مرتبط با کوروش بوده است.

با توجه به منابع تاریخی هیچ کجا اثری از ازدواج کوروش با محارم نیست. عده ای با بیان موارد نادرست درباره کوروش بزرگ، گویی قصد تخریب وی را دارند. کوروش ستیزان از برخی اختلاف منابع سوء استفاده کرده‌اند و موضوعی نادرست را به کوروش بزرگ نسبت داده‌اند.

کاوشگران موفق شدند تعداد بسیاری  قطعه سنگی حاوی نقش‌برجسته‌ و نیز کتیبه‌ در تونل‌های زیر زمینی و آبراهه‌های کاخ تچر کشف کنند. این قطعه سنگ‌ها، حامل نگاره‌های گیاهی و انسانی اند و روی یکی از این سنگ‌ها خط میخی به چشم می‌خورد.

با بررسی ادعای کسانی که با قاطعیت از جعلی بودن این اثر سخن می‌گویند، درمی‌یابیم که استدلال‌ها و دلایل آنها آنقدر قوی نیست که بتوان اصالت این اثر را به کلی و با قاطعیت نادیده گرفت. با توجه به تایید اعتبار موزه گتی‌ویلا توسط دکتر دریایی و همچنین عدم استدلال روشن و دقیق توسط ملک زاده و همیارانش، همانطور که علی هژبری (کارشناس میراث فرهنگی) نوشته است: «تا اصالت این شی‌ء به دلایلی نفی نشود، باید اصل را بر درست بودن آن بگذاریم».

به راستی در سده ۲۱ ما باید نوشته‌هایی درباره جاودگری را باور کنیم؟! ایران‌ستیزان به منابعی استناد می‌کنند که نویسنده‌های آنها به جادوگری و رمالی اعتقاد داشته‌اند. از طرفی این نویسنده‌ها گویا آشنایی چندانی با تاریخ و جغرافیای ایران نداشته‌اند به طوری که یکی از آنها نوشته است پاسارگاد و آرامگاه کوروش بزرگ در شرق پارسه (تخت جمشید) قرار داشته است!!! در صورتی که می دانیم پاسارگاد در شمال غربی پارسه قرار دارد. تنقاضات در نوشته بیگانگان فراوان است.

داستان‌های فراوانی از بزرگ‌منشی و نیک‌سیرتی ایرانیان در منابع گوناگون دیده می‌شود. جدا از تاریخی و واقعی بودن آنها باید توجه داشت که چنین روایاتی نشان می‌دهند که بزرگ‌منشی و نیک‌سیرتی از دیرباز در جامعه ایرانی به عنوان ارزش‌های اخلاقی مطرح بوده‌اند. در زمانی که شاید در نزد بسیاری از اقوام و ملل دیگر صرفا قدرت و نیروی بدنی ارزش محسوب می‌شده است.

هفتم آبان زادروز کوروش بزرگ نیست و در واقع روز ورود کوروش به بابل می‌باشد. اما برخی چهارم شهریور را که زادروز داراب (یکی از پادشاهان داستان‌های ایرانی) می‌دانند، زادروز کوروش بزرگ در نظر می‌گیرند. البته ما در پژوهش های خود منبع زادروز داراب را پیدا نکردیم.

نکته قابل توجه، پیوند نقش برجسته مرد بالدار با کوروش بزرگ است. در یافته‌های باستان شناسان در سال‌های اخیر در منطقه پاسارگاد بخشی از کتیبه «منم کوروش پادشاه هخامنشی» به دست آمده است که می‌توان از وجود کتیبه بالای سر تند‌‌‌‌‌‌یس انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار مطمئن شد‌‌‌‌‌‌.

در متن بابلی اصلا «مردم اوپیس» نیامده بلکه از «اکد» (سپاه بابل) سخن به میان می‌آید. در متن تاکید شده است که جنگ بر [کرانه] دجله در حال انجام بوده است. یعنی کوروش هنوز وارد شهر نشده بود و طبیعتا تا زمانی که هنوز سپاهیان بیرون شهر مشغول جنگ هستند، نمی‌توان گفت که شهر فتح شده است و مردم قتل عام شدند! با توجه به پژوهش‌های جدید از آنجایی که در این بخش از مردان اکد در اوپیس سخن به میان آمده است، چیزی راجع به قتل عام مردم در این متن وجود ندارد و در واقع به شکست سربازان دشمن توسط کوروش بزرگ اشاره دارد.

یکی از معانی مطرح شده برای این نام «بهترین هدیه» یا «بهترین عطا» است. چنین می‌نماید که صورت پارسی این نام او تَ ئو ثه بوده است. این نام یادآور Hutaosā اوستایی است که به عنوان یکی از بانوان پاکدین در آیین زتشتی شناخته می‌شود.

کوروش بزرگ در منابع ایرانی جایگاه قابل توجهی دارد. منابع باستانی ایرانی تاثیر مهمی در نمایان ساختن چهره واقعی کوروش بزرگ داشتند. آثار باستانی و کتیبه‌های به جا مانده از دوران باستان بسیار معتبرتر از منابع دیگر مانند منابع یونانی هستند. بر خلاف ادعای کوروش‌ستیزان، در بسیاری از منابع ایرانی پس از اسلام که ارزش تاریخی دارند، نام کوروش آمده و از این پادشاه خوشنام به نیکی یاد شده است. پس اینکه گفته شود ایرانیان تا پیش از خاندان پهلوی کوروش بزرگ را نمی‌شناختند کاملا اشتباه است.

انتقادهایی به موضوع کوروش و کیخسرو مطرح شده است که برخی از آنها قابل تامل می باشند و برخی از آنها هم صرفا تخریب گرایانه هستند. برخی از منتقدان می‌گویند که کیخسرو پیش از کوروش بزرگ بوده است در صورتی که کیخسرو یک شخصیت اسطوره‌ای است و اگر بخواهیم برای یک شخصیت اسطوره‌ای زمان دقیق تعیین کنیم کار بیهوده‌ای انجام داده‌ایم.

در بخشی از این آبراهه، بیش از ۱۰ اسکلت انسانی و حیوانی، شناسایی شده است. قرار گرفتن آنها در کانال‌ها، بیشتر مربوط به عوامل ناگهانی به ویژه درگیری و زد و خوردها، برآورد می‌شود.

بوسیله این سامانه می‌توانیم به خط میخی پارسی باستان نگارش کنیم و یک‌راست در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها در میان بگذاریم.

در تاریخ جهان و به ویژه در جهان باستان بارها شاهد آن بودیم که در شرایطی که چالش‌هایی برای جانشینی پادشاهان مشروع پیش می‌آمد، درگیری‌های فراوانی در میان سپاهیان و سرداران به وجود می‌آمد که هر کدام خود را مشروع‌تر از دیگری می‌دانستند. پس از کمبوجیه و بردیای دروغین هم چنین شرایطی پیش آمد و سرداران و سپاهیان به دنبال قدرت بودند اما از آنجایی که داریوش مشروعیت و محبوبیت بیشتری داشت توانست همه رقیبان را شکست دهد.

سومین همایش یادبود استوانه کورش در ۷ آبان ۱۳۹۲، توسط انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی برگزار شد.

درباره اصالت منشور کوروش بزرگ جامعه جهانی اتفاق نظر دارند. علاوه بر کاشناسان موزه بریتانیا، کارشناسان موزه ملی ایران هم اصالت این استوانه را تایید کردند. به طور کلی شواهد گوناگون تاریخی، باستان‌شناسی و زبان‌شناسی اصالت استوانه را تایید می‌کنند.

متن‌هایی به صورت سازماندهی شده در فضای مجازی گسترش می‌یابند و مشخص است که گروهی به صورت مداوم مشغول ایجاد متن‌هایی با درون مایه مشترک ولی با ادبیات و جمله‌بندی متفاوت هستند. برای مثال متنی با عنوان «ناگفته‌های کوروش پرست‌ها» در رسانه‌هایی با گرایش های خاص در فضای مجازی دست به دست می‌شود. پایگاه خردگان بارها به این تحریف ها پاسخ داده است اما در این متن سعی می کنیم به صورت ویژه به متن دروغین «ناگفته‌های کوروش پرست‌ها» پاسخ دهیم.

گرچه درباره چگونگی مرگ کوروش بزرگ روایات گوناگونی در منابع آمده است اما می دانیم که او در حوالی سال ۵۳۰ پیش از میلاد از دنیا رفت و در پاسارگاد آرام گرفت. درباره کشته یا زخمی شدن کوروش در جنگ تردید جدی وجود دارد و سوال آنجاست که چرا کوروش بزرگ در دوران سالخوردگی باید شخصا در جنگ با اقوم گمنام (داهه یا ماساگت) آن هم در فواصل دور حضور می‌یافت؟ در حالی که با توجه به کتیبه‌های معتبر در می‌یابیم که کوروش شخصا در برخی از فتوحات مهم حضور نداشته است!

14 قضاوت تاریخ و تاریخ نگاران در مورد کوروش بزرگ: اکنون پس از 2500 سال، هنوز باید گفت «مسئله‌ی کوروش»، پایان نیافته است...

امروز آثار گوناکون باستانشناختی مهمترین منابع برای بررسی ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مصر طی دو دودمان هخامنشی هستند

مجموعه تاریخی پاسارگاد در 130 کیلومتری شهر شیراز و با فاصله 82 کیلومتری از تخت جمشید از جمله یادگار های نخستین پادشاه هخامنشی است. دو کاخ ستون دار «بارعام» و «کاخ اختصاصی» بار­گاه پادشاهان هخامنشی بوده است، این کاخ ها با فاصله از یک دیگر و در مجاورت باغ های سلطنتی قرار داشته است.

آقای پورپیرار ادعا میکند تمام پژوهشگران و تاریخ نگاران دنیای غربی (آلمانی ,فرانسوی , انگلیسی و آمریکایی و…. ) که به هخامنشیان پرداخته اند تبار یهودی دارند و یک ایدولوژی خاص را پیگیری میکنند! البته ادعای ایشان فراتر هم میرود زمانی که تاریخ اشکانیان و ساسانیان را هم زیر سوال می برد و میگوید ما میدانیم کتیبه های ساسانی را استادن دانشگاه شیکاگو در 65 سال پیش تراشیده اند.

نکته مهم اصالت تاریخی بنای پاسارگاد است، موضوعی که در چند سال اخیر گروه هایی به نادرست و از روی بغض به آن یورش برده و از هیچ حیله و فریبی در این راه کم نمیگذارند. رهبری یکی از این گروه ها را فردی به نام «ناصر پورپیرار» در دست داشته و معتقد است که پاسارگاد در حدود 50 سال اخیر آن هم به دست یهودیان برای تاریخ ایران باستان ما جعل شده است! نگاهی مستند به این خیال بافی ها ناراستی مطرح کنندگان آن را به خوبی نشان خواهد داد.

پس از پیروزی کوروش بزرگ بر آستیاگ، جنگی بسیار بزرگ از طرف بیگانگان علیه کوروش بزرگ آغاز شد. اتحاد مشهوری میان بابل، لودیه و مصر به سرکردگی پادشاه لودیه یعنی «کرزوس» علیه کوروش به وجود آمد که حتی در منابع از هم پیمانی بخشی از یونانیان و… با آنها هم سخن به میان آمده است. کمتر جنگی در دوران باستان رخ داد که تا این حد قدرت‌های بزرگ جهانی از شرق و غرب درگیر یک جنگ دامنه دار شدند که پیروزی نهایی از آن کوروش بزرگ و ایرانیان بود.

با آنکه در منابع اروپایی‌ها چهره‌ای خشن و کشورگشا از خشایارشا ترسیم شده است و در دوران معاصر غربی‌ها بیشتر از هر دورانی علیه او اغراق می‌کنند اما با بررسی کتیبه‌های یافت شده از زبان خشایارشا در می‌یابیم که او بیشتر از آنکه به کشورگشایی و تسلط بر یونان علاقه داشته باشد به آبادگری و شادی مردمان سرزمینش علاقه نشان می‌داده است.

داستان پوریم که گهگاهی با عنوان جشن ایرانی کشی یهودیان تبلیغ می‌شود دارای اشکالات اساسی تاریخی بوده و نمی‌توان آن را یک رویداد در تاریخ ایران نامید. ویژگی‌های اساطیری و افسانه‌ای این داستان در کنار حجم زیاد مغایرت‌های داده‌های این داستان با تاریخ مستند هخامنشیان باعث شده تا بسیاری از متخصصین آن را نه سندی تاریخی بلکه صرفا «رمان تاریخی» قلمداد کنند.

پاسخ به فیلم تختگاه هیچکس و ادعای ناتمامی تخت جمشید. نیمه کاره دانستن پـارسه از ابتدا، ناشی از عدم توجه به باستان‌شناسی و فقط یک توهم توطئه است. پارسه آشکارا در دوران هخامنشیان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

تهیه کننده این نوشتار با سانسور گفته‌های والتر هینتس تنها به بخش های دلخواهش برای تحقیر ایرانیان دوران باستان استناد کرده است، برش و حذف بخش‌های مهم نوشتار دکتر هینتس، به حدی زیاد بوده است که معنای کلام وی را به کلی تغییر داده است.

باستان شناسان از کشف کتیبه سه زبانه (بابلی، ایلامی، پارسی باستان) جدیدی در نقش رستم خبر دادند که مدت ها از چشم ها دور مانده بود. ‘وتر هنکلمن’ باستان شناس بین المللی و مقیم کشور فرانسه پیرامون این کتیبه که نام D.N.F (یک کد گذاری علمی مخصوص کتیبه) بر روی آن گذاشته شده گفت : این کشف در 50 سال اخیر بی سابقه است.

باستان شناسان توانستند یک پایگاه نظامی را در نزدیکی شهر عکا کشف کنند که به‌نظر می‌رسد متعلق به نظامیان ارتش کمبوجیه در دوران ایران باستان باشد.

همان ایران‌ستیزان سابق به دنبال تغییر سیاست‌های خود هستند و می‌خواهند اشکانیان را در برابر هخامنشیان علم کنند!! این در حالی است که اشکانیان خود را از نوادگان هخامنشیان می‌دانستند و به دنبال احیای شاهنشاهی هخامنشی بودند.

خشی از کتیبه هخامنشی انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار که از141 سال قبل تاکنون گمشد‌‌‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌ر محوطه پاسارگاد‌‌‌‌‌‌ پید‌‌‌‌‌‌ا شد‌‌‌‌‌‌. با پید‌‌‌‌‌‌ا شد‌‌‌‌‌‌ن این تکه سنگ که ابعاد‌‌‌‌‌‌ش به 70 تا 80 سانتی متر می رسد‌‌‌‌‌‌ و سطحی صاف د‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌ می توان از اینکه چنین سنگ نبشته‌ای بالای سر تند‌‌‌‌‌‌یس انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار وجود‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌اشته، مطمئن شد‌‌‌‌‌‌.

دیوار های عکس همچنان نیز سر جای خود باقی هستند اما ارتفاع آن ها کوتاه شده است. بیشتر دیوار ها در زمان هیئت ایرانی کاوش کننده کوتاه شدند. زنده یاد علی سامی گزارش مفصلی از چرایی این اقدام در سال 1330 ارائه کرده است.

بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته در روز 20 مهر سپاهیان کوروش بزرگ به فرماندهی اوگبرو (گوبارو) توانستند بدون جنگ پایتخت بابلیان یعنی شهر بابل را فتح کنند و البته از اسناد تاریخی آشکار می‌شود که رفتار دوستانه ای با مردم شهر داشتند. خود کوروش بزرگ در ۷ آبان وارد بابل شد