سند روز کوروش بزرگ (هفتم آبان) چیست؟

نویسنده‌ها: مجید خالقیان، کوروش شهرکی

سال‌هاست که کوروش‌ستیزان به دنبال کمرنگ کردن و جعلی خواندن روز بزرگداشت کوروش بزرگ یعنی هفتم آبان هستند، ولی در این راه موفق نبودند و این روزها، هفتم آبان روزی آشنا برای بسیاری از ایرانیان است.

همواره استادان و پژوهشگران تاریخ، هفتم آبان را از روزهای معتبر تاریخی می‌دانستند و تلاشگران حوزه فرهنگ این روز را گرامی می‌داشتند.

این روز، روز ورود صلح جویانه کوروش بزرگ به بابل و استقبال با شکوه مردم از این پادشاه خوشنام است. بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته، در 29 اکتبر سال 539 پیش از میلاد مصادف با هفتم آبان، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر بابل، با استقبال با شکوه مردم روبرو شد (رویدادنامه نبونئید، ستون ۳، بند ۱۸ و ۱۹).

در واقع این روز نه زادروز کوروش بزرگ است و نه روز فتح بابل، بلکه سپاهیان ایرانی در روز 20 مهر، شهر را بدون جنگ فتح کرده بودند و خود کوروش در هفتم آبان وارد بابل شد.

دکتر عبدالمجید ارفعی یکی از معتبر ترین گزارش‌ها از این کتیبه باستانی را ارائه داده است. در این کتیبه می‌خوانیم:

در ماه اَرَخسمنو (Arahsamnu=ماه هشتم)، روز سوم (=هفتم آبان ماه) کوروش به بابل اندر آمد. شاخه‌های سبز در برابر (=زیر پای او) گسترده شد (ارفعی، 1389: ص 14).

درباره اینکه ایده این روز به عنوان بزرگداشت کوروش بزرگ را چه کسانی مطرح کردند در روزنامه شرق اینچنین آمده است:

در سال ۱۳۸۴ که بحث آبگیری سد سیوند مطرح شد، شماری از ملی‌گرایان و باستان‌شناسان در ایران، از جمله دکتر پرویز ورجاوند با همراهی برخی افراد دیگر کمیته‌ای را به نام «کمیته نجات پاسارگاد» با هدف جلوگیری از آبگیری سد سیوند راه‌اندازی کردند… جمع پیش‌گفته برای جلب توجه دنیا به پاسارگاد و خطر آبگیری، در سال ۱۳۸۴ هفتم آبان را «روز کوروش بزرگ» نامیدند (نسب‌عبداللهی، ۱۳۹۶).

با توجه به طیف فکری این تلاشگران باید گفت کنشگران ایرانی که به مردم سالاری اعتقاد داشتند بیشترین نقش را در شناساندن این روز داشتند.

گفته‌هایی هم حاکی از آن است که انوشیروان کیهانی زاده در معرفی این روز نقش فعالی ایفا کرده است.

به هر حال این روز را هر کس و هر گروهی پیشنهاد داده باشد، بهترین انتخاب برای روز بزرگداشت کوروش بزرگ است چرا که این روز را می‌توان نقطه‌ی عطفی در تاریخ جهان دانست که در ادامه بیشتر توضیح می‌‌دهیم.

هفتم آبان، روزی که دنیا دگرگون شد

می‌دانیم که پس از فتح صلح جویانه بابل، تحولات زیادی در سطح جهان رخ داد و استوانه کوروش بزرگ که به عنوان نخستین منشور حقوق بشر شناخته می‌شود، نگاشته شد. کوروش بر خلاف فرمانروایان آن عصر که وقتی شهری را فتح می‌کردند کتیبه‌هایی درباره قتل عام مردم می نگاشتند، کتیبه‌ای درباره احترام به انسان‌ها نگاشت و با تسامح دینی خود، منطقه را در صلح قرار داد که کمابیش این صلح و امنیت در دوران هخامنشیان پایدار ماند. ارتباط میان شرق و غرب عالم به وجود آمد و از آن دوران به بعد می‌بینیم که فیلسوفان بسیار بزرگی در یونان باستان ظهور کردند.

همانطور که استادان برجسته کشور یعنی دکتر میرجلال‌الدّین کزّازی، دکتر اصغر دادبه، دکتر ناصر تکمیل‌همایون و دکتر حکمت‌الله ملاصالحی در نامه‌ای به حسن روحانی (رئیس پیشین جمهوری اسلامی) بر این موضوع تاکید کردند. در این نامه اینچنین آمده است:

نزدیک به یک دهه است که هفتم آبان‌ماه از سوی دوستداران ایران در سراسر جهان به یاد روز صدور منشور حقوق بشر کورش بزرگ پس از آزادسازی بابل، که نقطه‌ی عطفی در تاریخ جهان به شمار می‌رود، به‌گونه‌ای خودجوش «روز کوروش» نامیده شده است (ن.ک: نامه چهار تن از اساتید برجسته دانشگاه به رئیس جمهور در باره روز کورش)

به راستی همین نامه استادان برجسته کشور، اعتبار تاریخی این روز در نزد استادان و پژوهشگران را روشن می‌سازد. البته حسن روحانی، توجه چندانی به این نامه نکرد و در همان سال، از ورود به مجموعه تاریخی پاسارگاد جلوگیری شد.

تلاش‌ها برای ثبت رسمی هفتم آبان

برای ثبت رسمی هفتم آبان تلاش‌های زیادی صورت گرفته است ولی هیچگاه حکومت جمهوری اسلامی هفتم آبان را در تقویم رسمی ثبت نکرد. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به تلاش‌های دانشگاهیان اشاره کرد. همواره استادان، دانشجویان و دانشگاهیان احترام ویژه‌ای برای این روز قائل بودند و چندین و چند همایش دانشجویی برای گرامیداشت این روز برگزار شده است. از جمله می‌توان به همایش‌های دانشجویی دانشگاه تهران اشاره کرد.

در هفتم آبان سال ۱۳۹۲ همایشی با عنوان یادبود استوانه کورش توسط انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد که درخواست ثبت روز کوروش در تقویم ملی ایران مطرح شد.

استادان برجسته ای همچون دکتر شاهرخ رزمجو، دکتر روزبه زرین کوب و دکتر محمدتقی ایمان‌پور در این همایش سخنرانی کردند که حضور آنها نشان دهنده اعتبار این روز در نزد دانشگاهیان است.

چنین درخواستی پیش از این در همایش دیگری با همین موضوع و در آبان ماه سال 1390 مطرح شد. در این همایش هم استادانی چون دکتر حکمت‌الله ملاصالحی، دکتر ژاله آموزگار، دکتر عبدالمجید ارفعی و دکتر میرجلال‌الدّین کزّازی سخنرانی کردند.

متاسفانه تا کنون هیچ کدام از درخواست‌ها برای ثبت رسمی این روز مورد توجه مسئولین قرار نگرفته است و متأسفانه شاهد آن هستیم که برخی از رسانه‌های وابسته به نهادهای رسمی به دنبال جعلی نشان دادن این روز هستند! (درباره درخواست‌ها برای ثبت رسمی هفتم آبان، بیشتر بخوانید: سالها تلاش برای ثبت رسمی روز کوروش بزرگ).

نشر اکاذیب توسط کوروش‌ستیزان

با همه این اسناد و شواهد درباره هفتم آبان، کوروش‌ستیزان جوسازی زیادی علیه این روز انجام دادند. آنها سالها تلاش کردند که این روز را بدون سند معرفی کنند که یهودیان و صهیونیسم آن را رواج دادند. در صورتی که اسناد این روز ارزشمند ذکر شد و باید گفت یکی از معتبرترین روزهای تاریخی است.

اما آنها برای شبهه افکنی چند پرسش دیگر را هم مطرح می‌کنند. اول اینکه چرا حکومت پهلوی جشن‌های 2500 ساله را در هفتم آبان برگزار نکرد؟! جالب آنکه عدم برگزاری هفتم آبان در دوران پهلوی را دلیلی بر جعلی بودن این روز می دانند!!!! در هر حال در دوران پهلوی روز فتح بابل توسط سپاهیان کوروش یعنی 20 مهر مورد توجه قرار گرفت. اما در سال 1384 هنگام اعتراض به سد سیوند روز هفتم آبان یعنی روز ورود کوروش به بابل مورد توجه قرار گرفت و در نزد مردم جای گرفت.

همچنین کوروش‌ستیزان بارها از شیوه تمسخر استفاده کردند و از آنجایی که مطالعه کافی ندارند، با زبانی بی ادبانه می‌گویند از کجا معلوم است روز سوم ماه ارخسمنو مصادف با هفتم آبان باشد؟! در پاسخ باید گفت با این گفته‌ها بی سوادی خود و عدم آشنایی با شیوه علمی تطبیق گاهشماری‌ها را آشکار می‌سازند. در واقع با توجه به اسناد فراوان بابلی، امروز می‌توان به راحتی روزهای گاهشماری بابلی را به گاهشماری میلادی و خورشیدی کنونی تبدیل کرد همانطور که روزهای گاهشماری قمری را می‌توان به گاهشماری خورشیدی کنونی تبدیل کرد.

حتی وب سایت‌هایی وجود دارند که به راحتی روزهای گاهشماری بابلی باستان را به گاهشماری میلادی کنونی تبدیل می‌کنند و تاریخ‌های دقیق مشخص می‌شود.

روز سوم ماه ارخسمنوی سال هفدهم پادشاهی نبونئید که کوروش وارد بابل شد، برابر با پنجشنبه، 29 اکتبر (هفتم آبان) سال 539 پیش از میلاد است (وب سایت تبدیل گاهشماری بابلی به میلادی کنونی: Babylonian Calendar Converter (626 BCE to 75 CE)).

بی ربطی روز کوروش بزرگ به یهودیان

تحریف آشکار دیگر ربط دادن روز کوروش بزرگ (هفتم آبان) به یهودیان است. متاسفانه برخی به دنبال این هستند که هر چیزی را به یهود و صهیونیسم ربط دهند و در گفته‌های خود هیچ سندی را ذکر نمی‌کنند.

دو اشکال اساسی در سخن کسانی که می‌خواهند هفتم آبان را به یهودیان ربط دهند وجود دارد: نخست شیوه گفتار این افراد است که داشتن مذهب یهود را همانند مرتکب شدن جرمی تلقی می‌کنند و بر خلاف اصول انسانی است. این رویکرد آنها باعث رنجش هم میهنان کلیمی ما شده است و نتیجه آن چیزی جز ایجاد تفرقه نیست.

اشکال دوم این است که از نظر تاریخی ادعای آنها قابل اثبات نیست که یهودیان دقیقا در روز هفتم آبان از بند بابل رها شده‌اند. بایسته است از مدعیان چنین مطلبی پرسید که چه سندی در دست دارند که گواهی بر آزاد سازی یهودیان درست در روز 29 اکتبر یا همان هفت آبان بدهد؟ و نکته دیگر آنکه آیا فقط یهودیان آزاد شدند؟

حتی در استوانه کوروش بزرگ اشاره مستقیمی به یهودیان نمی‌شود و در واقع رفتار کوروش بزرگ با یهودیان همان رفتاری بود که این پادشاه با سایر اقوام داشت؛ باید گفت که احترام به مذاهب در دوران هخامنشیان مختص قوم خاصی نبوده است.

آری در میان مردمان زیادی که آزاد شدند بخش هم از قوم یهود بودند و اساسا در آن زمان چندان در نزد جهانیان شناخته شده نبودند که کوروش به آنها نگاه ویژه‌ای داشته باشد تا جایی که حتی نام آنها در استوانه کوروش بزرگ نیامده است.

در واقع مطرح شدن این روز هم ربطی به یهودیان نداشته است و اصلا روز هفتم آبان بر اساس منابع یهودی نیست! بلکه بر اساس منابع بابلی است. همانطور که گفته شد کنشگران ایرانی که به مردم سالاری اعتقاد داشتند بیشترین نقش را در شناساندن این روز داشتند.

ریشه کوروش‌ستیزی‌ها از کجاست؟

باید بررسی کرد که ریشه این کوروش‌ستیزی‌ها در ایران از کجاست؟ در طول این چند هزاران سال همواره کوروش بزرگ در منابع تاریخی بسیار خوشنام بوده است اما در قرون معاصر برخی با تحریف منابع تلاش کردند کوروش را بد نام کنند که البته موفق نبودند.

یکی از این گروه‌ها فرقه دموکرات پیشه وری، وابسته به شوروی سابق بود. در سال ۱۳۲۴ فریدون ابراهیمی دادستان آن فرقه مقاله‌ای بر ضد کوروش بزرگ نوشت و متاسفانه این اقدامات آغازی شد بر کوروش‌ستیزی در ایران تا جایی که این روزها برخی همان گفته‌ها را تکرار می کنند و حتی بسط و گسترش می دهند (درباره مقاله فریدون ابراهیمی بخوانید: نقدی بر صحبت‌هایی که از آذربایجان نیست). 

یهود ستیزی این اشخاص هم یادآور رویکرد نازیست‌ها در آلمان است.

سخن پایانی

هفتم آبان از روزهای معتبر تاریخی است که بر اساس کتیبه‌های باستانی به دست آمده است. پس از ورود کوروش بزرگ به بابل در هفتم آبان تحولات زیادی در سطح جهان رخ داد به طوری که ارتباط میان شرق و غرب عالم به وجود آمد.

نقش کوروش بزرگ در حفظ جهان ایرانی هم قابل توجه است و اساسا فتح بابل توسط کوروش بزرگ پس از دست داشتن شاه بابل در یورش به ایرانیان بود. در منابع اشتراک دارد که قدرت‌های بزرگ آن زمان یعنی لودیه، مصر و بابل با یکدیگر متحد شدند تا سرزمین‌های ایرانی را فتح کنند اما با دفاع کوروش بزرگ مواجه شدند (ن.ک: دلایل آغاز کشورگشایی‌های کوروش و آیا کوروش بزرگ کشورگشا بود؟). 

استوانه کوروش بزرگ نخستین سند به دست آمده در تاریخ بشر است که در آن از رفتار مهربانانه پادشاهی از قومی دیگر پس از پیروزی بر قومی مغلوب ذکر می‌شود. برخی از مفاهیم و واژه‌هایی که در استوانه کوروش بزرگ آمده، در اسناد پیشین دیده می‌شود ولی همه آنها درباره قوم خود آنها است؛ بنابراین استوانه کوروش را می‌توان متنی انسان دوستانه فراتر از مرزهای قومی دانست.

هفتم آبان را هم می‌توان روزی دانست که با انسان دوستی پیوند دارد.