سومین همایش یادبود استوانه کورش بزرگ

پایگاه خِرَدگان – سومین همایش یادبود استوانه کورش در ۷ آبان ۱۳۹۲، توسط انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی برگزار شد.

این همایش با استقبال قابل توجه دانشجویان و علاقه مندان همراه بود و اساتید برجسته تاریخ و باستان‌شناسی به سخنرانی پرداختند.

سخنرانان این همایش جناب آقای محمدرضا کارگر (مدیر کل وقت امور موزه‌های کشور)، دکتر محمد تقی ایمان پور (استاد دانشگاه فردوسی)، دکتر روزبه زرین کوب (استاد دانشگاه تهران) و دکتر شاهرخ رزمجو (پژوهشگر موزه بریتانیا و استاد دانشگاه تهران) بودند.

ماکت آرامگاه کورش بزرگ در دانشگاه تهران، به مناسبت روز گرامیداشت کورش بزرگ

آیات ذوالقرنین

همایش یادبود استوانه کورش با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید آغاز شد. نکته قابل توجه آن بود که آیات ۸۳ تا ۸۸ سوره کهف تلاوت شد که پیرامون حضرت ذوالقرنین (ع) می باشد و به تأیید علامه طباطبایی محتمل ترین گزینه برای ذالقرنین (ع)، کورش بزرگ است.

آخر شاهنامه

در ادامه مجری برنامه با خواندن ابیاتی از شعر مهدی اخوان ثالث با عنوان «آخر شاهنامه» برنامه را آغاز کرد. وی بعد از خوش آمد گویی به حضار، به شیرمردانی که در مرز های جنوب شرقی کشور عزیزمان از دست دادیم، اشاره کرد و از دکتر جمشیدیها، معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برای ایراد سخنرانی دعوت کرد.

تعیین روزی در تقویم ملی برای پاسداشت نخستین منشور حقوق بشر…

فریبا میرزایی دبیر اجرایی سومین همایش یادبود استوانه کورش، در این همایش به بررسی اهداف انجمن علمی دانشجویان تاریخ پرداخت و همچنین اشاره‌هایی به وضعیت آثار باستانی و میراث فرهنگی داشت.

وی گفت: منشور کورش در سال ۱۹۷۱ از سوی سازمان ملل متحد به عنوان اولین اعلامیه حقوق بشر شناخته شد و به این ترتیب این افتخار به نام ایران در تاریخ جهان به ثبت رسید.

میرزایی گفت: انجمن علمی دانشجویان گروه تاریخ پس از برگزاری نخستین و دومین گرامیداشت منشور حقوق بشر کورش، در سال‌های گذشته، تصمیم به برگزاری سومین همایش گرامیداشت آن گرفته است، هدف انجمن علمی از برگزاری گرامیداشت برای منشور کورش، تعیین روزی در تقویم ملی برای پاسداشت نخستین منشور حقوق بشر بوده است.

دبیر سومین همایش یادبود استوانه کورش همچنین درباره تخریب میراث فرهنگی به نکاتی اشاره کرد و اظهار داشت: مدتی است که تخریب آثار میراث فرهنگی ایران شدت گرفته به طوری که در مدت زمان کوتاه، بسیاری از آثار تاریخی کشور تخریب شده است. البته تخریب آثار تاریخی ایران، که بسیاری از آنها به ثبت میراث فرهنگی هم رسیده است، مسئله جدیدی نیست.

میرزایی نمونه هایی از تخریب آثار باستانی را نام برد و گفت: برخی از این آثار نشانگر تاریخ و پیشینه ایران کهن است و مرمت آن شاید ناممکن به نظر برسد.

او وظیفه انجمن علمی دانشجویان را اینچنین بیان کرد: انجمن علمی دانشجویان گروه تاریخ دانشگاه تهران وظیفه خود می‌داند، از مردم و مسئولان بخواهد تا بر حفظ آن، چنان که شایسته فرهنگ و تمدن ایران است، رفتار نمایند چراکه میراث فرهنگی، منحصر به فرد، غیر قابل جایگزینی و در میان همه ملل از ارزش و احترام برخوردار است. ما نیز به وظیفه خود که همانا حفط این آثار است، می بایست عمل کنیم.

پس از سخنان دبیر همایش، نماهنگی با عنوان «سیر تخریب میراث فرهنگی» به نمایش در آمد که تصاویر غم انگیزی از نوشتن یادگاری‌ها و تخریب آثار در آن گنجانده شده بود.

پشتوانه عظیم برای مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی

محمد رضا کارگر (مدیر کل وقت امور موزه‌های کشور)

محمد رضا کارگر، مدیر کل وقت امور موزه های کشور، در این همایش اظهار امیدواری کرد که این هم نشینی و هم اندیشی، مبنای خوبی برای بزرگداشت اتفاقات مهم تاریخ کشورمان باشد.

وی گفت: امیدوارم که ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی ما توسط این گونه نشست‌ها بیشتر تجلی پیدا کند.

کارگر به طرح سوال‌های مبنایی پرداخت و گفت: ما باید فکر کنیم و ببینیم با وجود این غنای آثار ما چه بهره وری را امروز می‌توانیم داشته باشیم؟! جامعه ما چگونه می‌تواند برای هویت سازی خود، هدفمند سازی و وحدت ملی خود و برای صدها موضوع دیگر استفاده کند؟

مدیر کل امور موزه‌های کشور، خاطره‌ای از نمایشگاه امپراتوری فراموش شده هخامنشی در موزه بریتانیا بیان کرد و افزود: آن زمان در تیتر روزنامه «آبزرور» این گونه نوشته شد که ایران کشوری نیست که بشود معادله آن را با بحث نظامی حل کرد، این نمایشگاه به ما نشان داد که ایران کشوری است با چند هزار سال تمدن و مردمی تمدن ساز.

کارگر خاطر نشان کرد که بار عمده چنین تأثیری روی منشور کورش بود، منشوری که در قسمت آخر نمایشگاه به نمایش درآمده بود.

گارگر در ادامه گفت: ما امروز می‌توانیم از منظرهای مختلف در عرصه‌های جهانی حضور پیدا بکنیم. در هر منظری هم وارد شویم مانعی سر راه ما نیست، ولی در بعضی از منظرها در یک صدر قرار می‌گیریم، در یک منظر ما اصلا به حساب نمی‌آییم. مهم‌ترین عنوانی که دنیا ما را به آن قبول دارد و بلا منازعه می‌پذیرید این است که ما ملتی هستیم تاریخ ساز، تمدن ساز و همیشه دارای رفتار فرهنگی و هم کنشی با فرهنگ های مجاور خودمان داشته‌ایم.

وی همچنین به اظهارات تحسین برانگیز مسئولین کشورهای دنیا به میراث فرهنگی ایران اشاره کرده و گفت: این ها در واقع تأثیرات مستقیمی است که میراث گرانبهای ما می‌تواند به عنوان یک پشتوانه عظیم برای مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مطرح باشد.

کورش صلح طلبی را یک امتیاز می‌دانست

دکتر محمد تقی ایمان پور

دکتر محمد تقی ایمان پور، استاد دانشگاه فردوسی و دارای مدرک دکتری از دانشگاه منچستر، در ابتدای سخنانش از انجمن علمی دانشجویان تاریخ تشکر کرد که در این فضای نا امیدی و بی انگیزگی توانستند این جمعیت انبوه را گرد هم آورند.

وی خاطر نشان کرد: من افسوس می‌خورم برای بچه‌های خودمان در مشهد که متأسفانه کمتر چنین فرصت‌هایی را توانستند فراهم کنند.

ایمان پور موضوع سخنرانی خود را «کورش آنگونه که باید شناخت» عنوان کرد و به سیاسی شدن تاریخ در کشور اشاره داشت.

او از افراط و تفریط‌ها درباره تاریخ ایران باستان گلایه کرد و نمونه‌هایی از این موضوع مثال آورد.

دکتر ایمان پور در این سخنرانی، به بیان اجمالی منابعی که از کورش بزرگ سخن می‌گویند پرداخت و تأکید کرد که حق نداریم با نگاه ارزش‌های امروز به حوادث تاریخی و به یک شخصیت نگاه کنیم.

وی گفت: ما باید به زمان حادثه و ارزش‌های حاکم بر آن زمان برگردیم، اگر منابع را مقایسه و بررسی کنیم و به ارزش‌های حاکم بر آن زمان برگردیم به واقعیت نزدیک می‌شویم.

او پس از بررسی محتویات منابع اظهار داشت: کشتن از نظر کورش یک امر ناپسند است و با صلح وارد شدن امر پسندیده‌ای است در حالی که گویی در شرایط آن روز و برای دیگر حاکمان کشتن یک نوع افتخار بوده است.

ایمان پور افزود: کورش صلح طلبی را یک امتیاز می‌داند و سعی دارد آن چهره صلح آمیز را نشان دهد.

زرین کوب: باید هشیار باشیم

دکتر روزبه زرین کوب (استاد دانشگاه تهران)

دکتر روزبه زرین کوب، استاد دانشگاه تهران و متخصص تاریخ ایران باستان، در همایش یادبود استوانه کورش دیدگاهی منتقدانه به برخی از فرضیه‌های شرق‌شناسان غربی داشت.

زرین کوب گفت: ما به عنوان اهل تاریخ یا به عنوان کسانی که با تاریخ، فرهنگ و سنت‌های کهن ایران ارتباط داریم، خیلی باید هشیار باشیم.

وی افزود: کسانی با عنوان ایرانشناس، تاریخ‌دان، باستان‌شناس و زبان‌شناس هستند که البته کارهای بزرگی انجام دادند و از آنها متشکریم که این حوزه دانشی را گسترده تر کردند و اگر خیلی از آنها نبودند ما دستانمان خیلی خالی بود، اما این بدان معنا نیست که ما موظف هستیم در برابر آنها تعظیم کنیم، ما فقط موظف هستیم در برابر دانش و آن دانشی که انسانی است تعظیم کنیم.

استاد دانشگاه تهران در ادامه اظهار داشت: اینکه یک شخص چیزی بگوید که خلاف هویت و هویت بخشی ایرانی باشد حتما باید با دقت به آن توجه کنیم و راجع به آن حرف بزنیم و نقدش کنیم؛ البته عالمانه، البته دقیق و البته محترمانه.

دکتر زرین کوب خاطر نشان کرد: دانشِ تاریخ، جدای از کسی که آن را ایجاد می‌کند نیست. نمی‌توانیم بگوییم تاریخ می‌خوانیم اما با مولف آن و یا تولید کننده آن کاری نداریم چرا که مهم است که مولفش کیست و دنبال چیست!

استاد دانشگاه تهران به یک باستان‌شناس مشهور به نام «دنیل پاتس» اشاره کرد که کتابی با حمایت‌های مالی عده‌ای از حکومت‌های کرانه‌های جنوبی خلیج فارس نوشته است و در عنوانشنام جعلی برای خلیخ فارس دیده می‌شود. چند سال پس از آن مقاله‌ای با عنوان «کورش بزرگ و پادشاهی انشان» نوشت!

زرین کوب افزود: رابطه دانش با قدرت و رابطه دانش با سیاست یک امر بدیهی و غیر قابل انکار است.

وی گفت: نمی‌خواهیم الزاما بگوییم چنین چیزی بد است، خیر بد نیست ولی به هر حال باید مراقب بود و به این مسئله توجه کرد.

در ادامه دکتر زرین کوب به سخنرانی تخصصی در حوزه تاریخ و نقد برخی از فرضیه های «دنیل پاتس»، همراه با ارائه اسناد و مدارک تاریخی پرداخت.

استوانه کورش یکی از ۱۰ اثر مهم موزه بریتانیا

دکتر شاهرخ رزمجو (پژوهشگر موزه بریتانیا، استاد دانشگاه تهران)

آخرین سخنران این همایش دکتر شاهرخ رزمجو بود. دکتر رزمجو پژوهشگر موزه بریتانیا است که متن اصلی بابلی استوانه را به فارسی ترجمه کرده است.

رزمجو پس از اشاره به تاریخچه‌ای از چگونگی کشف استوانه کورش و معرفی هرمزد رسام، افزود: به تازگی با توجه به اسنادی که در اختیار ما قرار دارد، به نظر می‌رسد خود «هرمزد رسام» در زمان کشف استوانه کورش حضور مستقیم نداشته زیرا او در چندین سایت به طور همزمان مشغول به حفاری بوده است و یکی از بستگانش به نام «داود توما»، در بابل مشغول کار بوده و احتمالا این استوانه از یافته‌های «داود توما» است. شایان ذکر است که همواره «هرمزد رسام» با عنوان یابنده استوانه کورش مطرح بود.

استاد دانشگاه تهران درباره اهمیت استوانه کورش در موزه بریتانیا اینچنین گفت: این اثر یکی از ده اثر مهم موزه بریتانیا است، این موزه میلیون ها اثر در انبار هایش دارد و یا به نمایش گذاشته است اما اگر قرار باشد ده اثر مهم موزه بریتانیا نام برده شود، موزه اعلام خواهد کرد که استوانه کورش یکی از اولین‌ها است و در بالای لیست قرار می‌گیرد.

رزمجو در ادامه گفت: برخی ممکن است بگویند آنچه در استوانه کورش نوشته شده است، تبلیغ است یعنی ممکن است یک پادشاه فاتح بیاید و بگوید من این کارها را کردم در صورتی که واقعیت نداشته باشد. اینجاست که ما وظیفه داریم به سراغ منابع و مدارک دیگر برویم.

وی افزود: مدارک دیگری از بابل در اختیار داریم که شامل لوح‌ها و کتیبه‌های گلی هستند.

دکتر شاهرخ رزمجو با نشان دادن تصویر یکی از لوح‌ها، بیان کرد: این لوح مربوط به دو روز پس از فتح بابل می‌شود، زمانی که هنوز خود کوروش وارد بابل نشده بود و سپاهیان ایران بابل را تصرف کرده بودند. در اینجا یک معامله شرح داده می‌شود که در آن گوسفند رد و بدل می‌کنند برای پرداخت. این به ما می‌گوید که سیستم اداری بابل هنوز به طور عادی کار می‌کند، چیزی عوض نشده است و مردم مشغول زندگی عادی خود هستند و کشتار و غارت به نظر نمی‌آید زیرا این اسناد باید در دیوانخانه‌ها تنظیم می‌شد، شاهدان باید حضور می‌یافتند و تأیید و امضا می‌کردند.

رزمجو افزود: ما مجموعه‌ای از این لوح‌های مربوط به روزهای بعد از سقوط بابل داریم که نشان می‌دهد همه چیز سر جای خودش است.

وی همچنین به یافت شدن کتیبه‌هایی از منطقه سوریه اشاره کرد که اشاره دارند که افرادی از بابل آزاد شدند تا برگردند به سرزمین خودشان و باز هم این مورد تأییدی بر متن استوانه کورش است.

مترجم استوانه کورش، درباره مورد احترام بودن شخص کورش گفت: «کورش بزرگ» نامی نیست که جدید باشد و یا در قرن بیستم به کورش داده شده باشد، بلکه اروپایی‌ها قبل از یافته شدن استوانه کورش (حتی از قرن ۱۶) برای او استفاده می‌کردند. اما هرچه جلو تر می‌آییم و به قرن ۱۹ می‌رسیم، دیدگاه اروپایی نسبت به پادشاهان مشرق زمین و به خصوص، کورش، داریوش و خشایارشا تندتر می‌شود و حالت خصمانه تری به خود می‌گیرد.

استاد دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: بعد از تبلیغاتی که کلاسیسیت‌های قرن نوزدهم انجام می‌دهند، چهره خوبی که پادشاهان ایران در ذهنیت اروپایی داشتند، به مرور تضعیف و تخریب می‌شود.

رزمجو در پایان سخنانش از مرحوم پیرنیا یاد کرد و گفت: درست نیست که ما از استوانه کورش صحبت کنیم و از مرحوم حسن مشیرالدوله پیرنیا یاد نکنیم. کسی که اولین ترجمه استوانه کورش به فارسی را برای ایرانی‌ها ارائه داد و انصافا در زمان خودش ترجمه بسیار بسیار خوبی را ارائه کرد. مشخص است که پیرنیا خیلی دقت در گزینش کلمات برای این ترجمه کرده است و متأسفانه خیلی کم از ایشان یاد می‌شود.

دیکر برنامه‌های این همایش

در همایش یادبود استوانه کورش چندین کلیپ به نمایش در آمد که از جمله آن می‌توان به کلیپی با عنوان «سیر تخریب میراث فرهنگی» اشاره کرد که در آن تصاویری از تخریب عمدی و غیر عمدی میراث فرهنگی در مناطق گوناگون کشور ارائه شد. تصاویری از آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد، پارسه (تخت جمشید)، نقش برجسته بهرام دوم، سنگ‌نگاره‌های مفید اردکان، نقش رستم، نقش برجسته شاپور اول، برم دلک، پل خواجو، سی و سه پل، سنگ‌های تاریخی باغ موزه چهلستون، نقش برجسته پریشو کازرون، حمام تاریخی وکیل اردبیل و… که برخی از روی سهل انگاری، برخی به صورت عمدی و برخی هم به بهانه یافتن گنج مورد بی مهری قرار گرفته بودند، نشان داده شدند.

نماهنگ دیگری با عنوان «کوروش نامه» پخش شد که برخی از جملات کتاب کوروپدیای گزنفون (مورخ یونانی) به همراه منبع دقیق آن به نمایش در آمد.

همچنین نماهنگی از فعالیت‌های انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران به نمایش در آمد که از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به «نخستین همایش جایگاه تاریخی-فرهنگی نوروز» (اسفندماه ۱۳۹۱) و همچنین همایش «شاهنامه در ترازوی تاریخ» (اردیبهشت ۱۳۹۲) اشاره کرد.

در ادامه موسیقی زنده سنتی اجرا شد و این آخرین برنامه این همایش بود، در انتهای همایش تصاویری از ماکت کورش در حیاط دانشکده ادبیات و علوم انسانی پخش شد و حضار سالن مراسم را ترک کردند.

همچنین نگاه کنید به:

مقبره کوروش در مرکز تهران قرار گرفت! – ایسنا

گزارش منتقدانه خبرگزاری فارس درباره نصب ماکت آرامگاه کوروش بزرگ