کوروش بزرگ

با توجه به پژوهش‌های شاهنامه پژوهان و منابع تاریخی می‌توان گفت کیخسرو در شاهنامه بیشترین آمیختگی را با کوروش بزرگ دارد. بخش‌های زیادی از شاهنامه حاصل آمیختگی تاریخ و اساطیر است. با این حال داستان‌های شبیه به هخامنشیان در شاهنامه دیده می‌شوند (به ویژه در قالب داستان‌های کیانیان). این در حالی است که ابوریحان بیرونی در یک جدول از یکسانی کوروش و کیخسرو می‌گوید‌.

درباره موضوع کوروش و فریدون باید گفت همانطور که فریدون در اسطوره‌های ایرانی جایگاه ویژه و غیر قابل انکار دارد، کوروش هم در تاریخ ایران جایگاه ویژه و غیر قابل انکاری دارد. به طور کلی گویی فتوحات و رفتارهای کوروش بزرگ در غرب بیشتر در روایات فریدون آمده است.

سوال آنجاست که آیا کوروش بزرگ را می‌توان از کشورگشایان بزرگ تاریخ دانست؟ باید توجه داشت که همه وسعت قلمروی کوروش، به دلیل تصرفات خود او نبود. شهرت کوروش بزرگ نه به دلیل کشورگشایی بلکه به دلیل اخلاق فرمانروایی او، روا داری مذهبی، احترام به اقوام و ملل مغلوب است.

نظرات گوناگونی درباره دین کوروش بزرگ مطرح شده اما شواهد مهمی از زرتشتی بودن او در دسترس است. با این حال توجه به نمادهای سایر ادیان بخشی از جهان‌بینی مذهبی هخامنشیان بوده است و زرتشت نقش مهمی در شکل گیری این جهان‌بینی داشته است. از این رو هخامنشیان به دنبال تحمیل نمادهای بومی خود به دیگر ملل نبودند. در متن استوانه کوروش بزرگ می‌توان پیوند باورهای کوروش بزرگ به آیین زرتشتی را مشاهده کرد.

فرضیه های گوناگونی درباره جای قرار گرفتن پیکر کوروش بزرگ در آرامگاهش وجود دارد. با این حال با توجه به منابع باستانی و شواهد گوناگون به نظر می رسد پیکر در اتاق بالای بنای آرامگاه و در تابوت قرار داشته که یادآور سنت‌های زرتشتی است و پیکر با خاک فاصله داشته است.

هفتم آبان روز ورود صلح جویانه کوروش بزرگ به شهر باستانی بابل است که در اسناد معتبر بابلی این روز به ثبت رسیده است. بر اساس یک سند باستانی که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته است، روز هفتم آبان، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر بابل، با استقبال با شکوه مردم بابل روبرو شد. بنابراین این روز به عنوان روز بزرگداشت کوروش مطرح شد و با استقبال ایران دوستان و دوستداران کوروش بزرگ همراه است.

سخنان کوروش که از استوانه کوروش گزینش شده‌اند را می‌توان از سخنان معتبر کوروش بزرگ دانست. آن مواردی که در کتیبه‌ها و اسناد بابلی هم آمده‌اند،‌ از مطالب معتبر محسوب می‌شوند. اما آنچیزی که بیشتر از جنبه‌های تاریخی ما را بر آن داشت تا این همه این سخنان را گسترش دهیم جنبه‌های ادبی و اخلاقی این سخنان است.

آنچه درباره کوروش بزرگ، جالب می‌نماید همسخنی و اشتراک منابع تاریخی درباره نیک سیرتی وی می‌باشد. منابع تاریخی درباره کمتر پادشاهی چنین شرایطی دارند؛ آن هم منابعی که توسط اقوام و ملل گوناگون نگارش یافته اند. این در حالی است که آثار باستانی به جا مانده از دوره باستان، چهره‌ای مثبت از کورش ترسیم می‌کنند.

نقدهایی توسط برخی از پژوهشگران به فرضیه کوروش و ذوالقرنین مطرح شده است که قابل تامل هستند. ولی فعلا با اسناد و مدارک کنونی که کم هم نیستند باید گفت نقدها هنوز نتوانسته اصل فرضیه را زیر سوال ببرد. نقدها تا جایی که دغدغه تاریخ پژوهانه داشته باشند قابل احترام هستند ولی باید پذیرفت که چند سالی است که علت اصلی مخالفت با فرضیه یکسانی کوروش بزرگ و ذوالقرنین، موارد تاریخی نیست.

در قرون معاصر برخی با تحریف منابع تلاش کردند کوروش را بدنام کنند که البته موفق نبودند. در بررسی ریشه‌های این کوروش‌ستیزی‌ها نقش شوروی سابق و گروه‌های داخل ایران که وابسته به شوروی بودند بسیار پررنگ است. سردمداران شوروی از تاریخ باستانی ایران و کوروش بزرگ متنفر بودند و دستگاه تبلیغاتی گسترده‌ای برای تخریب تاریخ باستانی ایران توسط رفقای خود در داخل ایران راه انداختند.

کوروش بزرگ در هنگامه نارضایتی عمومی از آستیاگ، یک قیام مردمی علیه آستیاگ را شروع کرد و در نهایت با پیوستن ارتش ماد به کوروش بزرگ، پادشاه ستمگر سرنگون شد. پادشاهی ایرانی ماد با شاهی دادگر به نام دیااُکو شروع شد ولی در سال‌های نزدیک به ۵۵۹ پیش از میلاد، شاهی مشهور به آستیاگ، ستمگری پیشه کرد و باعث نارضایتی بزرگان و مردم شده بود.

در سراسر جهان یادمان‌های فراوانی در بزرگداشت کوروش بزرگ وجود دارد چرا که کوروش بزرگ در منابع اقوام و مذاهب مختلف ستایش شده است. در اینجا به چند مورد از بزرگداشت کوروش بزرگ در سراسر جهان اشاره می کنیم.

بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته، در روز سوم ماه اَرَخسمنو بابلی مصادف با ۷ آبان، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر بابل، با استقبال با شکوه مردم روبرو شد. در واقع این روز نه زادروز کوروش بزرگ است و نه روز فتح بابل، بلکه سپاهیان ایرانی در روز 20 مهر، شهر را بدون جنگ فتح کرده بودند و خود کوروش بزرگ در ۷ آبان وارد بابل شد.

۱ شهریور: بزرگداشت پورسینا، روز پزشک، ۴ شهریور: جشن شهریورگان، ۴ شهریور: زادروز کوروش بزرگ [؟]، ۵ شهریور: بزرگداشت زکریای رازی، روز داروساز، ۱۳ شهریور: بزرگداشت ابوریحان بیرونی، ۲۷ شهریور: بزرگداشت شهریار، روز شعر و ادب پارسی، ۳۱ شهریور: آغاز هفته دفاع مقدس

بر اساس رویدادنامه نبونئید سپاهیان کوروش صرفا از اربیل گذر کرده‌اند و در آنجا جنگی رخ نداده و شهری فتح نشده است. پس داستان اصلا چیزی نیست که کوروش‌ستیزان تبلیغ می‌کنند. آنها در واقع افسانه‌های دلخواه از گذر کوروش از اربیل را رواج می‌دهند.

در بررسی ارزش‌ها و باورهای ایران باستان جایگاه والای آبادگری و آبادانی قابل توجه است. به طوری که گویی آبادانی صرفا یک کار زمینی و مادی برای مردمان و پادشاهان نبوده بلکه کاری مقدس و معنوی برای آنها بوده است. گویی شادی خدای بزرگ در نتیجه شادی مردم و زیبایی زمین و آسمان به دست می آمده است.

مورخان باستان صراحتا ویژگی‌های آرامگاه کوروش بزرگ را در پاسارگاد ثبت کرده‌اند. ویژگی‌هایی مانند پلکانی و طبقاتی بودن که دارای یک بخش ویژه فوقانی است. مورخان باستان از وجود باغ و بوستانی یاد کرده اند که آرامگاه داخل آن قرار داشته است و یافته های باستانی ثابت می کند که بنای پاسارگاد داخل بوستان قرار داشته است. علاوه بر داده‌های تاریخی، آثار باستانی به جا مانده از پاسارگاد نشان می‌دهد که آرامگاه مرتبط با کوروش بوده است.

با توجه به منابع تاریخی هیچ کجا اثری از ازدواج کوروش با محارم نیست. عده ای با بیان موارد نادرست درباره کوروش بزرگ، گویی قصد تخریب وی را دارند. کوروش ستیزان از برخی اختلاف منابع سوء استفاده کرده‌اند و موضوعی نادرست را به کوروش بزرگ نسبت داده‌اند.

داستان‌های فراوانی از بزرگ‌منشی و نیک‌سیرتی ایرانیان در منابع گوناگون دیده می‌شود. جدا از تاریخی و واقعی بودن آنها باید توجه داشت که چنین روایاتی نشان می‌دهند که بزرگ‌منشی و نیک‌سیرتی از دیرباز در جامعه ایرانی به عنوان ارزش‌های اخلاقی مطرح بوده‌اند. در زمانی که شاید در نزد بسیاری از اقوام و ملل دیگر صرفا قدرت و نیروی بدنی ارزش محسوب می‌شده است.

هفتم آبان زادروز کوروش بزرگ نیست و در واقع روز ورود کوروش به بابل می‌باشد. اما برخی چهارم شهریور را که زادروز داراب (یکی از پادشاهان داستان‌های ایرانی) می‌دانند، زادروز کوروش بزرگ در نظر می‌گیرند. البته ما در پژوهش های خود منبع زادروز داراب را پیدا نکردیم.

نکته قابل توجه، پیوند نقش برجسته مرد بالدار با کوروش بزرگ است. در یافته‌های باستان شناسان در سال‌های اخیر در منطقه پاسارگاد بخشی از کتیبه «منم کوروش پادشاه هخامنشی» به دست آمده است که می‌توان از وجود کتیبه بالای سر تند‌‌‌‌‌‌یس انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار مطمئن شد‌‌‌‌‌‌.

در متن بابلی اصلا «مردم اوپیس» نیامده بلکه از «اکد» (سپاه بابل) سخن به میان می‌آید. در متن تاکید شده است که جنگ بر [کرانه] دجله در حال انجام بوده است. یعنی کوروش هنوز وارد شهر نشده بود و طبیعتا تا زمانی که هنوز سپاهیان بیرون شهر مشغول جنگ هستند، نمی‌توان گفت که شهر فتح شده است و مردم قتل عام شدند! با توجه به پژوهش‌های جدید از آنجایی که در این بخش از مردان اکد در اوپیس سخن به میان آمده است، چیزی راجع به قتل عام مردم در این متن وجود ندارد و در واقع به شکست سربازان دشمن توسط کوروش بزرگ اشاره دارد.

١ دی: نخستین جشن دیگان: خُرم روز (روز برادری و خواهری)، ۳ دی: آغاز رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌های بابل، ۵ دی: سالروز درگذشت زرتشت، ٨ دی: دومین جشن دیگان، ١۴ دی: سیرسور، ١۵ دی: سومین جشن دیگان – جشن تبیکان، ١۶ دی: جشن درامزینان، ١۷ دی: سالروز درگذشت بابک خردمدین، ۲۰ دی: سالروز درگذشت امیرکبیر، ٢٣ دی: چهارمین جشن دیگان

این معاملات و موسساتی که چنین معاملاتی انجام می دادند از پیش از هخامنشیان بوده است. بررسی جزئیات چنین معاملاتی در زمان کوروش بزرگ می‌تواند موضوع یک پژوهش باشد که آیا تغییراتی نسب به قبل صورت گرفته است یا خیر؟! آیا به راستی دختران باید تن به فحشا می دادند یا اصلا چنین چیزی نبوده است؟ این موارد را نمی توان از این متن کوتاه متوجه شد و نمی‌توان از یک متن کوچک افسانه های دلخواه را ساخت.

کوروش بزرگ در منابع ایرانی جایگاه قابل توجهی دارد. منابع باستانی ایرانی تاثیر مهمی در نمایان ساختن چهره واقعی کوروش بزرگ داشتند. آثار باستانی و کتیبه‌های به جا مانده از دوران باستان بسیار معتبرتر از منابع دیگر مانند منابع یونانی هستند. بر خلاف ادعای کوروش‌ستیزان، در بسیاری از منابع ایرانی پس از اسلام که ارزش تاریخی دارند، نام کوروش آمده و از این پادشاه خوشنام به نیکی یاد شده است. پس اینکه گفته شود ایرانیان تا پیش از خاندان پهلوی کوروش بزرگ را نمی‌شناختند کاملا اشتباه است.

انتقادهایی به موضوع کوروش و کیخسرو مطرح شده است که برخی از آنها قابل تامل می باشند و برخی از آنها هم صرفا تخریب گرایانه هستند. برخی از منتقدان می‌گویند که کیخسرو پیش از کوروش بزرگ بوده است در صورتی که کیخسرو یک شخصیت اسطوره‌ای است و اگر بخواهیم برای یک شخصیت اسطوره‌ای زمان دقیق تعیین کنیم کار بیهوده‌ای انجام داده‌ایم.

ابوریحان بیرونی، کوروش در نوشته‌های اهالی مغرب را با کیخسرو تطبیق داده است. در جاهای دیگر به نقل از روایات مسیحیان کوروش را عامل بهمن خوانده است. اینکه کوروش در نوشته‌های اهالی مغرب با کیخسرو تطبیق داده شده است از تحلیل‌های خود ابوریحان بیرونی است ولی موضوع کوروش عامل بهمن را صرفا از منابع مسیحی نقل قول کرده است.

در هیچ منبعی سخنی از فتح نینوا توسط کوروش بزرگ نیست و اصلا کوروش نینوا را فتح نکرده است که بخواهد قتل عامی انجام دهد.

هر کس نوشته‌های دکتر بادامچی را بخواند متوجه می‌شود که ایشان بحث را از انتقاد به امیلی کورت آغاز می‌کند و به اشکال قرائت‌هایی که کورت بر اساس آنها ترجمه کرده و نظر داده است می‌پردازد. در ادامه نقدهای ویلفرد لمبرت به ترجمه رایج را قابل توجه می‌داند و در پایان می نویسد: «سیاق متن نشان می‌دهد که مردم اکد همان سپاه اکد است».

هنگامی که به اندیشه ها، کردار و گفتار بزرگان ایرانی نگاهی می‌اندازیم، پی می‌بریم که همانندی و یکسانی فراوانی وجود دارد. آن هم کسانی که با بازه زمانی نزدیک به هزار سال از یکدیگر می زیسته‌اند!

سومین همایش یادبود استوانه کورش در ۷ آبان ۱۳۹۲، توسط انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی برگزار شد.

درباره اصالت منشور کوروش بزرگ جامعه جهانی اتفاق نظر دارند. علاوه بر کاشناسان موزه بریتانیا، کارشناسان موزه ملی ایران هم اصالت این استوانه را تایید کردند. به طور کلی شواهد گوناگون تاریخی، باستان‌شناسی و زبان‌شناسی اصالت استوانه را تایید می‌کنند.

سال‌ها از شروع درخواست‌ها برای ثبت رسمی هفتم آبان به عنوان بزرگداشت کوروش بزرگ می‌گذرد. این روز علاوه بر دستاوردهای فرهنگی می‌تواند از نظر اقتصادی بسیار مفید باشد اما مسئولین توجهی به این موارد ندارند و چند سالی است که جاده منتهی به پاسارگاد بسته می‌شود و برخورد ناپسندی با هم‌میهنانی که قصد حضور در پاسارگاد دارند، صورت می‌گیرد.

متن‌هایی به صورت سازماندهی شده در فضای مجازی گسترش می‌یابند و مشخص است که گروهی به صورت مداوم مشغول ایجاد متن‌هایی با درون مایه مشترک ولی با ادبیات و جمله‌بندی متفاوت هستند. برای مثال متنی با عنوان «ناگفته‌های کوروش پرست‌ها» در رسانه‌هایی با گرایش های خاص در فضای مجازی دست به دست می‌شود. پایگاه خردگان بارها به این تحریف ها پاسخ داده است اما در این متن سعی می کنیم به صورت ویژه به متن دروغین «ناگفته‌های کوروش پرست‌ها» پاسخ دهیم.

گرچه درباره چگونگی مرگ کوروش بزرگ روایات گوناگونی در منابع آمده است اما می دانیم که او در حوالی سال ۵۳۰ پیش از میلاد از دنیا رفت و در پاسارگاد آرام گرفت. درباره کشته یا زخمی شدن کوروش در جنگ تردید جدی وجود دارد و سوال آنجاست که چرا کوروش بزرگ در دوران سالخوردگی باید شخصا در جنگ با اقوم گمنام (داهه یا ماساگت) آن هم در فواصل دور حضور می‌یافت؟ در حالی که با توجه به کتیبه‌های معتبر در می‌یابیم که کوروش شخصا در برخی از فتوحات مهم حضور نداشته است!

14 قضاوت تاریخ و تاریخ نگاران در مورد کوروش بزرگ: اکنون پس از 2500 سال، هنوز باید گفت «مسئله‌ی کوروش»، پایان نیافته است...

مجموعه تاریخی پاسارگاد در 130 کیلومتری شهر شیراز و با فاصله 82 کیلومتری از تخت جمشید از جمله یادگار های نخستین پادشاه هخامنشی است. دو کاخ ستون دار «بارعام» و «کاخ اختصاصی» بار­گاه پادشاهان هخامنشی بوده است، این کاخ ها با فاصله از یک دیگر و در مجاورت باغ های سلطنتی قرار داشته است.

پس از پیروزی کوروش بزرگ بر آستیاگ، جنگی بسیار بزرگ از طرف بیگانگان علیه کوروش بزرگ آغاز شد. اتحاد مشهوری میان بابل، لودیه و مصر به سرکردگی پادشاه لودیه یعنی «کرزوس» علیه کوروش به وجود آمد که حتی در منابع از هم پیمانی بخشی از یونانیان و… با آنها هم سخن به میان آمده است. کمتر جنگی در دوران باستان رخ داد که تا این حد قدرت‌های بزرگ جهانی از شرق و غرب درگیر یک جنگ دامنه دار شدند که پیروزی نهایی از آن کوروش بزرگ و ایرانیان بود.

مطلبی کاملا دروغین با عنوان «قسمتی کوچک از جنایات کوروش هخامنشی» در فضای مجازی گسترش پیدا کرده است که در اینجا به صورت مستند پاسخ به آن ارائه می‌شود: کوروش نه تنها خانه‌ای را مصادره نکرد بلکه رفتار خوبی با مردم شهر داشت. تمدن ماد به هیچ وجه نابود نشد و اتحاد مادها و پارس‌ها همواره باقی‌ماند. کوروش اصلا نینوا را فتح نکرد چه برسد که کسی را کشته باشد. تمدن لیدی سر جای خود باقی ماند. در هیچ منبعی از ازدواج کوروش با خاله‌اش سخنی نیامده است. نابودی بابل پس از هخامنشیان و در زمان سلوکیان رخ داد. اقدامات کوروش بزرگ پدافندی بود.

خشی از کتیبه هخامنشی انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار که از141 سال قبل تاکنون گمشد‌‌‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌ر محوطه پاسارگاد‌‌‌‌‌‌ پید‌‌‌‌‌‌ا شد‌‌‌‌‌‌. با پید‌‌‌‌‌‌ا شد‌‌‌‌‌‌ن این تکه سنگ که ابعاد‌‌‌‌‌‌ش به 70 تا 80 سانتی متر می رسد‌‌‌‌‌‌ و سطحی صاف د‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌ می توان از اینکه چنین سنگ نبشته‌ای بالای سر تند‌‌‌‌‌‌یس انسان بالد‌‌‌‌‌‌ار وجود‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌اشته، مطمئن شد‌‌‌‌‌‌.

چند سال پیش (اردیبهشت ۱۳۹۱) مجله همشهری جوان (شماره ۳۵۷)، مطالب نادرستی درباره کوروش بزرگ به چاپ رساند که با لحنی نامناسب همراه بود. موارد نوشته شده در این مجله به هیچ وجه مستند نبود و در همان زمان نوشته‌ای مستند در پاسخ به مطالب همشهری جوان نگارش یافت. اما با گذشت چند سال از انتشار آن مطالب همشهری جوان و پاسخ‌هایی که به آن داده شد، هنوز مطالب مشابه آنها در فضای مجازی دست به دست می‌شود.

بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته در روز 20 مهر سپاهیان کوروش بزرگ به فرماندهی اوگبرو (گوبارو) توانستند بدون جنگ پایتخت بابلیان یعنی شهر بابل را فتح کنند و البته از اسناد تاریخی آشکار می‌شود که رفتار دوستانه ای با مردم شهر داشتند. خود کوروش بزرگ در ۷ آبان وارد بابل شد

در این نوشتار در چهار مرحله به صورت مفصل و مستند نوشتار هایی در این خصوص را واکاوی کرده و پاسخ داده میشود، کوروش بزرگ و تمدن بابل، کوروش بزرگ و تمدن ماد، کوروش بزرگ و تمدن لیدی، کوروش بزرگ و تمدن ایلام

در یکی از تحریفات آشکار ادعا می‌شود که کوروش با کندن پوست و کور کردن چشمان یکی از پیشکاران خود او را کشته است. از بررسی منابع تاریخی و تحلیل آورده های کتزیاس میتوان این نتیجه را گرفت که روایت اعدام پته ­زاکاس صحت تاریخی ندارد.

نه تنها استوانه کوروش بزرگ و کتیبه بیستون تناقض ندارند بلکه از جهاتی درباره بابل هم راستا هستند چرا که باید حساب سپاه را از مردم جدا کرد. در همان زمان کوروش هم سپاهیان بابل همراه با نبونئید بودند. طبیعتا نبونئید بوسیله افرادی که در اختیار داشت آن ستم‌هایی که در استوانه کوروش آمده است را بر مردم تحمیل می‌کرد و این افراد همان سپاهیان بابل بودند.

کودکی کوروش بزرگ، همبستگی کوروش با مادها و پیروزی بر آستیاگ، اتحاد کشورهای همجوار علیه کوروش و واکنش کوروش، فتح آرام بابل و تحولات جهانی، کشورداری کوروش بزرگ، مرگ کوروش بزرگ

سایت دروغ پرداز فرق و ادیان و مذاهب اخیرا در اقدامی زننده، به تحریف آثارالباقیه ابوریحان بیرونی و تهمت زدن به مترجم ارزنده این کتاب یعنی اکبر داناسرشت پرداخته است!!! البته پس از واکنش پایگاه خِرَدگان مجبور به حذف تحریف ها و دروغ های آشکار خود شد و حتی واکنش کاملا احساسی را به پایگاه خردگان نشان داد!!!

یکی از پرسش هایی که درباره هخامنشیان مطرح می شود این است که آیا آرامگاهی شبیه به آرامگاه کوروش بزرگ در دوران هخامنشان ساخته شده است؟ در ادامه خواهیم دید که چندین نمونه آرامگاه شبیه به آرامگاه کوروش بزرگ حتی مربوط به دیگر شاهان هخامنشی پیدا شده است.

ی.بی.سی در یکی از مستندهای تاریخی اش: کوروش همچون سناخریب یک کشورگشای بی رحم بود… قصد بر آن نیست که در این نوشتار، مباحث طولانی بیان شوند. تنها با یک رویۀ ساده می خواهیم اوج بی سوادی شبکه ای را نمایان سازیم که ادعایش گوش عالم را کر کرده!

کتاب زیر با توضیح مفصل روز کوروش و چگونگی شکل گیری روز کوروش به عنوان یک روز ملی و مردمی پرداخته است.