مناسبت‌ها و جشن‌های دی ماه

دی ماه دارای جشن های ویژه فراوان است که به جشن های دیگان مشهور هستند. در گاهشماری ایرانی هر یک از روزهای ماه یک نام ویژه دارد. در سه روز از روزهای ماه نام «دی» به چشم می‌خورد:

روز هشتم: دی به آذر

روز پانزدهم: دی به مهر

روز بیست و سوم: دی به دین

این سه روز با نخستین روز ماه که اورمزد روز است، ارتباط دارند و این چهار روز به عنوان جشن‌های مهم ماه دی مطرح هستند. برای هر یک از این روزها در دی ماه آیین هایی هم نقل شده است وبرخی از این جشن ها نام خاصی هم به خود گرفتند.

روز نخست دی ماه ( اورمزد روز در دی ماه ): نخستین جشن دیگان (خرم روز)

روز هشتم دی ماه ( دی به آذر روز در دی ماه ): دومین جشن دیگان

روز پانزدهم دی ماه ( دی به مهر روز در دی ماه ): سومین جشن دیگان –جشن تبیکان

روز بیست و سوم ماه ( دی به دین روز در دی ماه ): چهارمین جشن دیگان

١ دی: نخستین جشن دیگان: خُرم روز (روز برادری و خواهری)

از روزهای ارزشمند کهن ایرانی که یادگارهایی از آن به جا مانده است می‌توان به «خُرم روز» اشاره کرد. نخستین روز دی ماه، جشنی در میان ایرانیان روزگاران کهن با نام «خُرم روز» رواج داشته است. جالب آنکه از برخی روایات بر می‌آید که در این روز برابری و برادری مورد توجه بوده است.

برداشتی از این روز وجود دارد که آن را روز برادری و خواهری می‌داند.

نگاه کنید به: آیا روز برادر و خواهر در ایران باستان وجود داشته است؟!

۳ دی: آغاز رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌های بابل

یکی از اقدامات کوروش بزرگ که حاکی از آزادی مذاهب در دوران او می‌باشد، رسیدگی به پرستشگاه‌های اقوام گوناگون بود. بر اساس رویدادنامه نبونئید از ماه کیسلیمو (ماه نهم، از ۳ دی ماه تا ۲ بهمن ماه) تا ماه ادَّرو (ماه دوازدهم، از ۳ اسفند تا ۳ فروردین ماه) خدایان اکد که نبونئید واداشته بود تا به بابل آورده شوند […] به شهرهای مقدس خود بازگشتند… (ارفعی: ۱۳۸۹: ص ۱۵).

۵ دی: سالروز درگذشت زرتشت

زرتشت از اندیشمندان بزرگ جهان و استاد اخلاق که به پیامبر ایرانی مشهور است. زرتشت دگردیسی بنیادین در منش مردمان برپاداشت. بر پایه بن‌مایه‌های ایرانی این مرد برجسته در پنجم دی ماه به دست سپاهیان ارجاسب کشته شد و پرواز آسمانی کرد.

٨ دی: دومین جشن دیگان

بر پایه اندرزهای آذرباد مهراسپندان (از اندیشمندان بزرگ دوران ساسانی)، در این روز شستشو و پاکیزگی (سر، مو و ناخن) پیشنهاد شده است.

١۴ دی: سیرسور

جشنی که با خوردن سیر و نوشیدنی همراه بوده است و گویا با جنگ جمشید و اهریمن پیوند داشته است.

١۵ دی: سومین جشن دیگان – جشن تبیکان

جشنی همراه با ساخت تندیس‌ها و پیکره‌هایی به شکل انسان با گل یا خمیر که در پشت بام‌ها قرار می‌دادند و گاه آنها را می‌سوزاندند. در برخی متون از این جشن به نام «تبیکان» یا «بتیکان» نام برده شده است.

١۶ دی: جشن درامزینان

جشنی به نام «درامزینان» که ابوریحان بیرونی نام‌های دیگری مانند «کاکثل» هم برای آن نوشته است.

این جشن با فریدون و گاو برمایه در ارتباط بوده است. بیرونی چندین سنت درباره این جشن ذکر می‌کند و از پیوند جشن را با فریدون یادآور می‌شود: «و در این روز بود که فریدون را از شیر گرفته بودند و در این روز که فریدون بر گاو [گاو برمایه] سوار شد …».

١۷ دی: سالروز درگذشت بابک خردمدین

پاپک (بابک) خردمدین رهبر جنبش سرخ جامگان، که در برابر خلفای عربی برخاسته بود. افسانه‌ها و گزافه‌گویی‌های فراوان در دشمنی با پاپک و خرمدینان در بن‌مایه‌های (منابع) عربی و اسلامی دیده می‌شود و همین نوشته‌ها تاریخ پژوهی درباره بابک را دشوار کرده‌اند. به هر روی درباره پایان زندگی او رویدادی را گفته‌اند که نشان‌دهنده دلاوری او می‌باشد.

٢٣ دی: چهارمین جشن دیگان

واپسین جشن دیگان که باز هم در این روز پاکیزگی و آسایش توصیه شده است.