سخنان فراوانی از کوروش بزرگ در منابع تاریخی به جا مانده است که بسیار زیبا و پرمایه هستند. در این نوشتار سخنان کوروش بزرگ که از استوانه کوروش گزینش شده‌اند را می‌توان از سخنان معتبر کوروش بزرگ دانست. آن مواردی که در کتیبه‌ها و اسناد بابلی هم آمده‌اند، از مطالب معتبر محسوب می‌شوند. اما آنچیزی که بیشتر از جنبه‌های تاریخی ما را بر آن داشت تا این همه این سخنان را گسترش دهیم جنبه‌های ادبی و اخلاقی این سخنان است. به ویژه جملات گزینش شده از کوروپدیا (کوروش‌نامه) گزنفون که بیشتر از نظر ادبی و اخلاقی مهم هستند.
برخی از تصاویر به منظور افزایش کیفیت بازسازی شدند…
مقایسه استوانه کوروش بزرگ با کتیبه‌های دیگر آن دوران
توجه به صلح و آسایش غیر نظامیان هنگام فتح بابل
(و آنگاه که) سربازان بسیار من دوستانه اندر بابل گام بر می‌داشتند، من نگذاشتم کسی (در جایی) در تمامی سرزمین‌های سومر و اکد ترساننده باشد.
بند ۲۴ استوانه کوروش، برگردان عبدالمجید ارفعی
من همه سرزمین‌ها را در صلح (امنیت) نشاندم.
بند ۳۶ استوانه کوروش، برگردان شاهرخ رزمجو
درماندگان باشنده در بابل را که (نبونئید) ایشان را به رغم خواست خدایان یوغی داده بود نه در خور ایشان، درماندگی‌هاشان را چاره کردم و ایشان را از بیگاری برهانیدم.
بند ۲۵ استوانه کوروش، برگردان عبدالمجید ارفعی
وصیت‌هایی از کوروش بزرگ
پس از آنکه مرگ مرا در رباید، مبادا که پیکر من به زر و یا سیم بپوشانید. یا در تابوتی از زر و سیم و از آن دست نهید، که پیکرم را با شتاب که توانید به خاک بسپارید. آرامیدن به کدامین جای فرخنده تر از خوابیدن بر دامان خاک است که مادر همه زیبایی‌هاست، که دایه همه نیکی‌هاست؟ در سراسر زندگی دوستار مردمان بوده‌ام، و چه چیز نیکوتر از به خاک پیوستن و به مردمان بهره رساندن؟
کدام مهربانی زیباتر از مهربانی میان برادران است؟ ای کمبوجیه به یاد سپار تنها آن برادر از رشک‌های گیتی ایمن است که در دل دیگر برادر خود، بزرگ و گرامی باشد…
کسی را نیاز برآورده نخواهد شد که از ایزدان محصولی فراوان پاداش خواهد اما هیچ دانه‌ای نیافشانده باشد. این نماز ها ناساز و ناهمگون با آیین آسمان است.
کوروپدیا (کوروش نامه) گزنفون، دفتر ۱، بخش ۶، بندهای ۶ و ۷، برگردان ابوالحسن تهامی
درباره تربیت فرزندان
اگر خواهیم که فرزندانمان نکو مردان باشند و آراسته به نیکی‌ها، چاره‌یی‌مان نیست جز آنکه نیک‌تر نمونه باشیم بهر ایشان. و چون فرزندان در برابر خویش جز نیکی نمی‌بینند، فرومایگی و پستی نمی‌شناسند و بسوی‌اش گام نمی‌نهند. و چون سخن زشت و شرم آور نمی‌شنوند، زشت و شرم آور نمی‌گویند. پس، آن گونه زندگانی پیش خواهند گرفت که نیکوست و زیباست.
ما این کشوران به بیداد نگشوده ایم، ما به ستم دست نیانداختیم بر دیگر کشوران و به زور نتاختیم بر آنها، که بر ما تاختند دیگران و ما به پدافند خویش ایستادیم…
چندی از نوشته‌های اسناد معتبر درباره کردار نیک کوروش بزرگ
کمک کوروش بزرگ به تهیدستان پس از فتح بابل:
[کوروش] آنانی که توان‌هاشان در حد بسیار پایین بود، به زندگانی بازگردانید، از آن روی که به گونه‌ای پیوسته خوراکشان بدانان داده شده است…
کتیبه بابلی گزارش منظوم (Verse Account). ارفعی، عبدالمجید (۱۳۸۹). فرمان کوروش بزرگ. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ص ۲۵
رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌ها:
از ماه کیسلیمو (ماه نهم، از ۳ دی ماه تا ۲ بهمن ماه) تا ماه ادرو (ماه دوازدهم، از ۳ اسفند تا ۳ فروردین ماه) خدایان اکد که نبونئید واداشته بود تا به بابل آورده شوند […] به شهرهای مقدس خود بازگشتند…
رویدادنامه نبونئید، ستون 3، بند 21. ارفعی، عبدالمجید (1389). فرمان کوروش بزرگ. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ص 15
شباهت سخنان کوروش بزرگ در منابع
شباهت گفته‌های کوروش بزرگ به شعرهای ایرانی
آنکس که آرمان خویش از گفته به کردار نمی آرد و خرسند است، باید به یاد آورد که نیم مردی بیش نیست…
