زادروز پادشاه خوشنامی چون کوروش بزرگ می‌تواند برای همه دوستداران تاریخ و فرهنگ ایرانی روزی ارزشمند باشد و طبیعی است که بسیاری از هم میهنان به دنبال روزی برای گرامیداشت زادروز کوروش بزرگ هستند. ولی شوربختانه درباره تاریخ تولد کوروش بزرگ، اطلاعاتی نداریم و اساسا درباره هیچ کدام از پادشاهان آن دوران چنین اطلاعاتی نداریم.
در سالهای پیشین برخی از هم میهنان گرامی می‌پنداشتند که روز هفتم آبان، زادروز کوروش بزرگ است؛ در صورتی که هفتم آبان در واقع روز ورود صلح جویانه کوروش بزرگ به بابل می‌باشد. بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته است، روز سوم ماه Arahsamna بابلی، کوروش بزرگ پس از ورود به شهر، با استقبال با شکوه مردم روبرو شد (رویدادنامه نبونئید، ستون ۳، بند ۱۸ و ۱۹). این روز مصادف با ۲۹ اکتبر سال ۵۳۹ پیش از میلاد می‌باشد و ۲۹ اکتبر برابر هفتم آبان (در برخی از سالها هشتم آبان) است (دانش بیشتر: سند روز کوروش بزرگ (هفتم آبان) چیست؟).
با آگاهی رسانی تلاشگران فرهنگی، این روزها کمتر می‌شنویم که هفتم آبان را به عنوان زادروز کوروش بزرگ گرامی بدارند و بیشتر با عنوان روز کوروش بزرگ گرامی شناخته می‌شود.
ولی در سالهای اخیر روز چهارم شهریور به عنوان زادروز کوروش بزرگ مطرح شده است که باید گفت این تاریخ هم به عنوان تاریخ تولد کوروش بزرگ منبع درستی ندارد.
با این حال چهارم شهریور که مصادف با جشن باستانی شهریورگان می‌باشد، از دیرباز زمانی بوده برای گرامیداشت پادشاهان و فرمانروایان خوشنام که کارهای نیکو کرده‌اند. شهریور به معنای پادشاهی آرزوشده است، بنابراین یاد کردن از کوروش بزرگ در چهارم شهریور می‌تواند یکی از کارهای ارزشمند در این جشن باستانی باشد ولی نه آنکه چهارم شهریور را زادروز کوروش بزرگ بدانیم.
نمی‌دانیم نخستین بار چه کسی بود که از چهارم شهریور با عنوان زادروز کوروش بزرگ نام برد، ولی معمولا برای اثبات این موضوع به زادروز داراب (پادشاه اساطیری) اشاره می‌کنند و اعتقاد دارند داراب با هخامنشیان آمیختگی‌هایی دارد.
ما در هیچ منبعی چیزی درباره اینکه چهارم شهریور زادروز داراب باشد، پیدا نکردیم. تنها درباره روز تاجگذاری داراب در شاهنامه اینچنین آمده است:
به شهریور بهمن از بامداد
جهاندار داراب را بار داد
که این هم به نظر اشاره به شهریور روز از بهمن ماه، یعنی چهارم بهمن ماه دارد.
اگر هم در اسطوره‌ها چهارم شهریور زادروز داراب باشد، باز هم چیزی درباره زادروز کوروش بزرگ اثبات نمی‌شود. نام داراب بیشتر یادآور داریوش است و شخصیت‌هایی مانند داراب و دارا در داستان‌های ایرانی، به نظر آمیختگی‌هایی با چند شاهنشاه هخامنشی دارند؛ شاهنشاهانی که نام شاهی داریوش داشتند.
در داستان‌های شاهنامه، کیخسرو بیشترین آمیختگی را با کوروش بزرگ دارد (ن.ک: کوروش بزرگ در شاهنامه). اگر هم تاریخ تولد کیخسرو در داستان‌ها آمده باشد، منبع دقیق و قطعی نیست که همان روز، زادروز کوروش بزرگ باشد.
چهارم شهریور را می‌توان روز گرامیداشت پادشاهان خوشنام دانست. همانطور که در متون کهن (مانند دینکرد) هنگام سخن درباره شهریور می‌بینیم، پادشاهانی که در نگهداری و گردآوری اوستا، فعال بودند، ستایش می‌شوند. پادشاهانی مانند گشتاسپ، بلاش اشکانی، اردشیر پاپکان و…
روز معتبر و مستند برای بزرگداشت کوروش بزرگ همانا هفتم آبان است و این روز را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ بشر دانست (ن.ک: فتح آرام بابل توسط کوروش، نقطه عطفی در تاریخ بشر).
