۲۰ مهر سالروز فتح بدون جنگ بابل توسط سپاهیان ایرانی

خود کوروش بزرگ در ۷ آبان وارد بابل شد

نویسنده: مجید خالقیان (دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه تهران)

20 مهر یکی از مهم‌ترین روزهای تاریخ ایران زمین است و یکی از پیروزی‌های بزرگ تاریخی ایرانیان که می‌توان آن را نقطه عطفی در تاریخ ایران و جهان دانست رخ داده است.

بر اساس یک کتیبه باستانی معتبر که «رویدادنامه نبونئید» نام گرفته در روز 20 مهر سپاهیان کوروش بزرگ به فرماندهی اوگبرو (گوبارو) توانستند بدون جنگ پایتخت بابلیان یعنی شهر بابل را فتح کنند و البته از اسناد تاریخی آشکار می‌شود که رفتار دوستانه ای با مردم شهر داشتند.

در این رویدادنامه اینچنین آمده است:

در روز شانزدهم [تشریتو] (=20 مهر ماه)، اوگبرو، فرماندار گوتیوم و سپاه کوروش بی کارزار به بابل آمدند. پس از آن نبو-نائید، آن زمان که به (بابل) بازگشته بود، دستگیر شد (ارفعی، 1389: ص 14).

نبونئید پادشاه بابل در اتحاد لودیه و مصر علیه ایران شرکت داشت و این کشورها جنگ را علیه کوروش بزرگ و ایرانیان آغاز کرده بودند. اتحاد دشمنان کوروش با یکدیگر هم در تاریخ هرودوت و هم در کوروش‌نامه گزنفون بیان شده است و چنین مطلبی که در منابع اشتراک دارد، بسیار محتمل است (ن.ک: هرودوت، کتاب ۱، بند ۷۷ و ۱۵۳؛ گزنفون، دفتر ۲، بخش ۱، بند ۵).

در روز بیستم مهر نبونئید که مردم بابل هم از او ناراضی بودند دستگیر شد و خود کوروش بزرگ در هفتم آبان وارد بابل شد و مردم بابل استقبال با شکوهی از این پادشاه خوشنام کردند.

در ماه اَرَخسمنو (Arahsamnu=ماه هشتم)، روز سوم (=هفتم آبان ماه) کوروش به بابل اندر آمد. شاخه‌های سبز در برابر (=زیر پای او) گسترده شد (ارفعی، 1389: ص 14).

می‌دانیم که همسر یکی از پادشاهان مشهور بابل یعنی بخت نصر (Nabû-kudurri-usur) آمیتیس، یک بانوی ایرانی و از شاهزادگان ماد بوده است (ن.ک: Dandamayev, 2011) از طرفی مادر کوروش بزرگ هم ماندانا، شاهزاده ماد بوده است و در نتیجه کوروش با پادشاهان بابل خویشاوند بوده و شاید همین موضوع باعث ایجاد مشروعیت برای او در بابل شده است. در واقع در نظر بابلیان، کوروش بزرگ یک پادشاه بیگانه نبود و شیوه فرمانروایی کوروش بزرگ هم احترام به ادیان و اقوام گوناگون بود.

در طول مدتی که کوروش بزرگ در بابل حضور نداشت و شهر در تصرف سپاهیان ایرانی بود، مردم بابل زندگی روزمره خود را می‌گذراندند. آثاری هستند که با زندگی روزمره مردمان سر و کار دارند. این آثار نمی‌توانند به ما دروغ بگویند، چرا که نویسندگان آنها قصد ثبت کردن موضوعاتی دارند که به زندگی روزمره مردم مربوط است. مانند ثبت یک معامله و… هر وقت چنین اسنادی در اختیار داشته باشیم و فعالیت‌های پر شمار مردم در زندگی روزمره بدست ما برسد متوجه می‌شویم که زندگی آرامی در جریان بوده‌است.

دکتر شاهرخ رزمجو پژوهشگر موزه بریتانیا و استاد دانشگاه تهران که متن اصلی بابلی استوانه را به فارسی ترجمه کرده است، در سومین همایش یادبود استوانه کوروش بزرگ، با اشاره به این موضوع بیان کرد:

مدارک دیگری از بابل در اختیار داریم که شامل لوح‌ها و کتیبه‌های گلی هستند (رزمجو، ۱۳۹۲).

دکتر شاهرخ رزمجو با نشان دادن تصویر یکی از لوح ها، ادامه داد:

این لوح مربوط به دو روز پس از فتح بابل می شود. زمانی که هنوز خود کوروش وارد بابل نشده بود و سپاهیان ایران بابل را تصرف کرده بودند. در اینجا یک معامله شرح داده می‌شود که در آن گوسفند رد و بدل می‌کنند برای پرداخت (همان).

با توجه به این موضوع می‌توان گفت در زمانی که نظامیان کوروش وارد بابل شدند و در این شهر حضور نظامی دارند، سیستم اداری بابل به طور عادی کار می کند. دکتر رزمجو در ادامه با اشاره به این موارد اظهار داشت:

این به ما می‌گوید که … مردم مشغول زندگی عادی خود هستند و کشتار و غارت به نظر نمی‌آید زیرا این اسناد باید در دیوانخانه‌ها تنظیم می‌شد، شاهدان باید حضور می‌یافتند و تأیید و امضا می‌کردند. ما مجموعه‌ای از این لوح‌های مربوط به روزهای بعد از سقوط بابل داریم که نشان می‌دهد همه چیز سر جای خودش است (همان).

در واقع این موارد نشان می دهند آنچه کوروش بزرگ در استوانه اش گفته کاملا درست می باشد:

(و آنگاه که) سربازان بسیار من (=کوروش) دوستانه اندر بابل گام بر می‌داشتند، من (=کوروش) نگذاشتم کسی (در جایی) در تمامی سرزمین های سومر و اکد ترساننده باشد (استوانه کوروش، بند ۲۴، ترجمه ارفعی).