11 آذر 1404با توجه به منابع تاریخی هیچ کجا اثری از ازدواج کوروش با محارم نیست. کوروش ستیزان صرفا از برخی اختلاف منابع سوء استفاده کردهاند و نهایتا با حذف بخش های دلخواه منبع گفته خود را کتزیاس معرفی میکنند! ولی کتزیاس که دختر آستیاگ را به عنوان همسر کوروش معرفی میکند، اظهار میدارد که کوروش و آستیاگ نسبت خانوادگی نداشتهاند پس اصلا خاله کوروش بزرگ نبوده و ازدواج با محارم نبوده است.
شوربختانه این روزها دیده میشود که عده ای موارد کاملا نادرست را به اشخاص خوش نام تاریخ نسبت میدارند. یکی از این اشخاص کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی است.
عده ای با بیان موارد نادرست درباره کوروش بزرگ، گویی قصد تخریب وی را دارند. یکی از این موارد نادرست اتهام ازدواج با محارم است که به کوروش نسبت میدارند که این موضوع در هیج منبعی دیده نمیشود.
هر چند آداب و رسوم سنتهای مردمان دوران باستان را باید با توجه به شرایط مکانی و زمانی تحلیل کرد ولی کوروش ستیزان این دروغ را درباره کوروش بزرگ گسترش میدهند و رویکرد تخریب گرایانه دارند. نوشتههایی با عناوینی مانند «ازدواج کوروش با مادرش» یا «ازدواج کوروش با خواهرش» در فضای مجازی دیده میشوند که دروغ پردازی آشکار علیه کوروش بزرگ است.
در این نوشتار به بررسی این موضوع با توجه به اسناد و مدارک میپردازیم.
قبل از هر چیز باید به نحوه تاریخ پژوهی پیرامون کوروش اشاره کوتاهی بکنیم. معمولا پژوهش گران در بحثهای تاریخی و بررسی چگونگی عملکرد شخصیتی مانند کوروش که گاهی روایتهای نا همسان درباره او، توسط مورخان گوناگون گفته شده است، منابع مختلف مانند منابع یونانی، منابع یهودی و… را کنار هم میگذارند و به بررسی اشتراکات آنها میپردازند.
خوشبختانه آثار باستانی ارزشمندی مانند استوانه کوروش بزرگ و رویدادنامه نبونئید و حتی استوانهای از نبونئید (آخرین پادشاه بابل) بدست آمده است که با یکدیگر هماهنگی دارند و میتوان گفت از نظر اعتبار در جایگاه بالاتری نسبت به گفته مورخان یونانی قرار میگیرند.
در بررسی همسر کوروش بزرگ آنچه پیش از هر چیز مورد توجه قرار میگیرد این است که تک همسری کوروش بزرگ در منابع اشتراک دارد.
برای دانش بیشتر نگاه کنید به:
تک همسری کوروش بزرگ بر اساس منابع باستانی
کسانی که موضوع ازدواج با محارم کوروش را مطرح میکنند منبع خود را کتزیاس معرفی میکنند. اما بیایید ببینیم در تاریخ کتزیاس چه چیزی نوشته شده است:
کوروش(دختر) آستیاگ، آمیتیس را نخست با احترامی شایسته یک مادر پذیرا شد، سپس (او) به همسری کوروش برگزیده شد (کتزیاس، کتاب ۲، بند ۵).
نکته مهم آنجاست که همین کتزیاس در بندهای قبل اظهار میدارد که کوروش هیچ نسبت خانوادگی با آستیاگ نداشته است (همان، کتاب ۲، بند ۱).
داستان آنجاست که هرودوت و گزنفون، «آستیاگ» پادشاه ماد را پدر بزرگ کوروش میدانند. اگر این موضوع را بپذیریم دختر آستیاگ میشود خاله کوروش. اما همانطور که اشاره شد کتزیاس دیگر مورخ یونانی میگوید که کوروش هیچ نسبت خانوادگی با آستیاگ نداشته است و فقط و فقط همین مورخ است که از ازدواج کوروش با دختر آستیاگ سخن به میان میآورد.
هرودوت، کاساندان دختر فرناسپ و گزنفون دختر دایی کوروش را به عنوان همسر وی معرفی میکنند. کتزیاس هم که دختر آستیاگ را به عنوان همسر کوروش معرفی میکند، اظهار میدارد که کوروش و آستیاگ نسبت خانوادگی نداشتهاند.
البته به طور کلی نوشتههای کتزیاس تناقضات زیادی دارد و در بسیاری از اوقات با آثار باستانی همخوانی ندارد.
با توجه به منابع تاریخی هیچ کجا اثری از ازدواج کوروش با محارم نیست. در این موضوع از برخی اختلاف منابع سوء استفاده کردهاند و موضوعی را به کوروش نسبت دادهاند.
کتابنامه:
– ارفعی، عبدالمجید (١۳۸۹). فرمان کوروش بزرگ. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی).
– کتزیاس (١٣٨٠). خلاصه تاریخ کتزیاس از کوروش تا اردشیر (معروف به خلاصه فوتیوس). ترجمه کامیاب خلیلی. تهران: کارنگ.
– گزنفون (١٣٨٩). زندگی کوروش (تربیت کوروش). ترجمه ابوالحسن تهامی. تهران: نگاه.
– لوکوک، پیر (۱۳۸۶). کتیبههای هخامنشی. ترجمه نازیلا خلخالی. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
– هرودوت (١٣٨٩). تاریخ هرودوت. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: اساطیر.
– (23 Jan 2009 ). “The Nabonidus Chronicle“. Livius. Translated by A.K. Grayson. Webedition by J. Lendering.
