هرودوت

گرچه درباره چگونگی مرگ کوروش بزرگ روایات گوناگونی در منابع آمده است اما می دانیم که او در حوالی سال ۵۳۰ پیش از میلاد از دنیا رفت و در پاسارگاد آرام گرفت. درباره کشته یا زخمی شدن کوروش در جنگ تردید جدی وجود دارد و سوال آنجاست که چرا کوروش بزرگ در دوران سالخوردگی باید شخصا در جنگ با اقوم گمنام (داهه یا ماساگت) آن هم در فواصل دور حضور می‌یافت؟ در حالی که با توجه به کتیبه‌های معتبر در می‌یابیم که کوروش شخصا در برخی از فتوحات مهم حضور نداشته است!

با بررسی کلی این منابع باید گفت که گزنفون گاهی کارنامه بهتری نسبت به کتزیاس و هرودوت دارد و برخی از نوشته‌های او سازگاری بیشتری با کتیبه‌ها و اسناد باستانی دارد. البته این بدان معنا نیست که نوشته‌های گزنفون بدون اشکال هستند و هیچ نادرستی در آنها دیده نمی‌شود.

بررسی آمار مورخین یونانی از جنگ های هخامنشیان با یونانیان... مجموعا 6 جنگ مهم میان ایران و یونان درگرفت که میتوان به جنگ ماراتون در زمان داریوش بزرگ ، ترموپیل و سالامیس در زمان خشایارشا ، گرانیکوس، ایسوس و گوگمل در زمان داریوش سوم اشاره کرد.

اگر می خواهیم به تاریخ هرودوت اعتماد کنیم باید شواهد مهمی آن را اثبات کند چرا که هرودوت شاید صرفا شنیده های خودش را بدون بررسی نقل کرده است و شاید تعمدا چنین مواردی را گزارش کرده است. بعید هم نیست که به مرور زمان در تاریخ هرودوت دست کاری هایی کرده باشند.