در این جستار سخنانی از بزرگان، پژوهشگران و… درباره کوروش بزرگ را می‌آوریم و سعی کرده‌ایم که سخنان طیف‌های گوناگون درباره کوروش را مطرح کنیم.
آیسخولوس (نمایشنامه نویس مشهور یونانی)
کوروش جوان‌بخت که کامیاب‌ترین آدمیان بود و آرامش و آبادانی بر مردم وفادار ارزانی داشت… ایزدان بر او خشم نگرفتند که بخشنده بـود و بخشایشگر…
(آیسخولوس. مجموعه آثار، ترجمه عبداله کوثری، تهران: نشر نی، ۱۳۹۰، ص ۴۰۹)
گزنفون (مورخ و اندیشمند یونانی)
مهر کورش آن چنان ژرف در دل مردمان نشسته بود، که هر تیره از مردمان می‌پنداشت که اگر نیکوترین و پربهاترین کالاها، گیاهان، جانوران و یا هنرهای مردمان سرزمین خویش را از بهر وی گسیل ندارد، لغزشی گران کرده است…
(گزنفون. زندگی کوروش (تربیت کوروش). ترجمه ابوالحسن تهامی. تهران: نگاه. ۱۳۸۹. ص ۳۵۲. دفتر ۸، بخش ۶، بند ۲۳)
کوروش در نزد یهودیان
بر اساس کتاب اشعیا، خداوند درباره کوروش می‌گوید:
… و دربـاره کورش می‌گوید که او شبان من است و تمامی مسرّت مرا به اتمام خواهد رسانید …
(کتاب اشعیا نبی، باب ۴۴، بند ۲۸)
پرفسور آرتور کریستن‌سن (ایران‌شناس برجسته دانمارکی)
کورش سرمشق جوانمردی و بزرگ منشی و بلند همتی بود…
(کریستن‌سن، آرتور. ایران در زمان سـاسانیان. ترجمه رشید یاسمی. تهران: راستی نو. ۱۳۸۸. ص ۵۲۷)
ر‌ومن گیرشمن (باستان‌شناس فرانسوی)
ما هرگز نمی‌بینیم که کوروش، مانند رومـیان، ملت رقیب خود را با خویش متحد کند و نخست با او مانند ملتی هم شأن رفتار نماید و سپس، در زمان ضعف وی، او را تابع و مطیع کند و بدو ظلم و ستم روا دارد…. [کوروش] همواره نسبت به دشمن مغلوب بلندنظر بود، و بدو دست دوستی دراز می کرد…
(گیرشمن، ر‌ومن. تـاریخ ایـران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. تهران: سپهر ادب. ۱۳۸۸. ص ١۳۷-١۳۸)
حسینقلی میرزا سالور عمـادالسلطنه (از دیوانسالاران دوره قاجار)
سیروس کبیر (کوروش بزرگ) دارای صفات حسنه و رشادت بود.
(برگرفته از: بازگشت ده هزار یونانی. ترجمه حسینقلی سالور. به کوشش مسعود سالور. تهران: اساطیر. صص ۲۷۷ و ۲۷۸)
مشیرالدوله حسن پیرنیا (پژوهشگر و سیاستمدار ایرانی)
این شاه عالیقدر [=کوروش بزرگ] یک نوع انقلاب اخلاقی را در عالم قدیم باعث شده و طرز نوینی از حیث سلوک با ممالک تابعه و ملل مغلوبه در عالم قدیم داخل کرده…
(پیرنیا، حسن. تاریخ ایـران بـاستان. جلد ۱. تهران: سپهرادب. ۱۳۸۸.ص ۸۵)
دکتر عبدالحسین زرین کوب (پژوهشگر بزرگ ایرانی)
… آنچه درباره کوروش برای محقق جای تردید ندارد، قطعاً این است که لیاقت نظامی و سیاسی فوق‌العاده در وجود وی با چنان انسانیت و مروتی درآمیخته بود که در تاریخ سلسه‌های پادشاهان شرقی پدیده‌ای به کلی تازه به شمار می‌آمد…
(زرین کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایـران (ایران قبل از اسلام). تهران: امیرکبیر. ١۳۷۳. صص ١۳۰– ١۳١)
دکتر شاهرخ رزمجو (پژوهشگر موزه بریتانیا و استاد دانشگاه تهران)
تاکنون آثار بسیاری از جهان باستان به دست ما رسیده‌اند و هرکدام داستانی برای بازگو کردن دارند. اما تنها چند اثر از قدرت و اهمیت استوانه‌ی کورش بزرگ در جهان برخوردار هستند.
(رزمجو، شاهرخ. استوانه کورش بزرگ. تهران: فرزان روز. ١۳۸۹. ص ۹۰)
به کارگیری «بزرگ» برای کوروش، موضوع جدیدی نیست و اروپایی‌ها از قرن‌ها قبل، «کوروش بزرگ» را به کار می‌بردند. … اما هرچه جلوتر می‌آییم بعد از تبلیغاتی که کلاسیسیت‌های قرن نوزدهم انجام دادند، چهره خوبی که پادشاهان ایران در ذهنیت اروپایی‌ها داشتند، به مرور تضعیف و تخریب می‌شود.
(برگرفته از سخنرانی دکتر شاهرخ رزمجو در سومین همایش یادبود استوانه کورش، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ۷ آبـان ۱۳۹۲)
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
زمانی که بخش های زیادی از اروپا در توحش به سر می بردند ما کوروش داشته ایم و منشور حقوق بشر. این منشور زنده است…
دکتر جلال‌الدین کزازی
کـنش و مـنش کـورش بـزرگ بی مانند اسـت…
(مجله مهرنامه. سال 7، شماره 50، ص 153)
آلبر شاندور
این فاتح صلح جو که برای کسب افتخارات خود مرتکب شقاوتی نشد و برای مرعوب کردن نسل های آینده قتل عامی روا نداشت، این پارسی بزرگ که با اشتیاق تمام در جست و جوی دوستی و محبت اقوام بود و خود را به جای فرمانروا ، خدمت گزار آنها جلوه میداد
(شاندور،آلبر (1386)، کوروش کبیر،ترجمه هادی هدایتی، انتشارات ثالث،صفحه 286)
