اندیشه

انسان امروزی دست به مصرف‌گرایی افسارگسیخته‌ای می‌زند و چهره‌ی خود را با جراحی و انواع وسایل آرایشی تغییر می‌دهد. حالِ او زمانی بهتر است که لباس بهتری بپوشد یا اتومبیل گران قیمت تری سوار شود یا مبلمان و وسایل بهتری بخرد و نهایتا در قالب عکس و نمایش، خود را بیشتر به منصه ظهور بگذارد. افراد به طور اعتیاد آوری غرق در فضای مجازی شدند و مدام از پستی به پست دیگر کشیده می‌شوند! هانا آرنت می گوید: «انسان عصر مدرن انسانی است که دیگر فکر نمی‌کند و توانایی اندیشه از او سلب شده است... او بی نهایت تنهاست چون توانایی رهایی و خود بودن را به دلیل بازتولید هنجارها و ارزش‌های جدید از دست داده است». فیلسوف بزرگ، نیچه مفهوم «ابرانسان» را خلق می‌کند. در واقع، ابر انسان انسانی است که توانایی آری گویی به سرنوشت را دارد. او همواره در حال خلق ارزش‌ها و ارزیابی ارزش‌هاست. نیچه در جایی می گوید تو به من بگو چه ارزشی داری تا من به تو بگویم چه کسی هستی. از این رو، نیچه زرتشت را اولین ابرانسان تاریخ می‌نامد چون اوست که ارزش‌های جدید می‌آفریند. راهکار آرنت این است که انسان مدت‌های بیشتری در طبیعت بگذراند و خلوت گزینی بیشتری داشته باشد...

شاهنامه افزون بر اینکه حماسه میهنی ایران است؛ خردنامه فرزانشی فرهنگ ایرانی نیز به شمارمی‌آ‌ید که فردوسی فرزانه‌ی توس بسیاری از ویژگی‌های مینوی و فرزانشی را با هنر سخنوری و داستان‌پردازی خویش در جای‌ جای ساختارشاهنامه گنجانده است. اگر همه بندهای اندرزآمیز شاهنامه، گفته‌های فرزانه‌ی توس و سخنان باشندگان داستان‌ها برون‌آوری و گردآوری گردد، گرداوردی فرزانشی و جداسر در چند هزار بند بدست خواهد آمد…

هنگامی که به اندیشه ها، کردار و گفتار بزرگان ایرانی نگاهی می‌اندازیم، پی می‌بریم که همانندی و یکسانی فراوانی وجود دارد. آن هم کسانی که با بازه زمانی نزدیک به هزار سال از یکدیگر می زیسته‌اند! برای این همانندی‌ها نامی بهتر از «خرد ایرانی» نیافتیم که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

نکته مهمی که معمولا به آن توجه نمی‌شود این است که بر اساس اسطوره‌های ایرانی اگر پادشاهی به کژی و نابخردی و ستمگری روی می‌آورد، فره ایزدی از او دور می‌شد و دیگر شایسته پادشاهی نبود. یعنی مشروعیت خود را از دست می‌داد. جنبه بازدارندگی فره ایزدی قابل توجه است به طوری که هراس از دور شدن فره ایزدی و از بین رفتن مشروعیت باعث می‌شده که دادگری برای پادشاهان ایران باستان یک ارزش به شمار آید و اگر فرمانروایانی دادگر نبودند، رقبای سیاسی آنها که خون شاهی داشتند بهانه پیدا می‌کردند. می‌توان گفت فره ایزدی بازدارنده ستمگری در منش ایرانشهری بوده است.