ماجرای تخریب مقبره رضا شاه

مقبره رضا شاه | نویسنده: کوروش-شهرکی | واپسین به روزرسانی: 4 اردیبهشت 1397 |

چندی پیش خبر کشف یک مومیایی در شهر ری بازتاب رسانه ای و اجتماعی بسیاری را در پی داشت. این خبر به سرعت به «پیدا شدن جسد رضاشاه در شهر ری» تغییر شکل داد در حالی که مسئولین هنوز برای تعیین قدمت این مومیایی تلاشی نکرده اند. (فرارو: 3 اردیبهشت 1397)

جدای از صحت یا عدم صحت ماجرای مومیایی شهر ری ، این خبر ها بهانه ای شد تا به ماجرای  تخریب مقبره رضا شاه در این نوشتار بپردازیم. در سال 1329 پیکر رضا شاه به ایران بازگشت و طی مراسمی در مقبره ای که برای او در کنار حرم حضرت عبد العظیم تهیه دیده شده بود دفن شد.  آیت الله صادق خلخالی رئیس دادگاه عالی انقلاب اسلامی در اوایل انقلاب کسی بود که این مقبره را تخریب کرد، پس از تخریب چون جسد رضا شاه یافت نشد این احتمال قوت گرفت که خاندان پهلوی در هنگام خروج از کشور جسد را نیز برده است. اما این روز ها خبر کشف یک مومیایی در حرم حضرت عبد العظیم رسانه ای شده  که احتمال دارد مربوط به رضا شاه باشد.

این که رضا شاه چگونه آدمی بود، میان مردم دو دستگی دیدگاه وجود دارد، اما اگر به تاریخ بنگریم رضا شاه را نه شخصیتی سفید و نه سیاه خواهیم یافت او مثل بسیاری از بازیگران تاریخ شخصیتی خاکستری بود ، اقداماتی در جهت عمران کشور و تغییر شکل ایران از سنتی به مدرن انجام داد، ساخت بسیاری از کارخانه ها مدارس ، بیمارستان ها ، راه آهن و … را از جمله اقدامات سازندگی او میدانیم ، اما در کنار همه این ها با ایجاد فظای بسته سیاسی دست منتقدین و اندیشمندان را برای نقد و اندیشه بسته بود همین اقدام او باعث خاموش شدن موج روشنفکری بعد از انقلاب مشروطه شد.

در ماجرای نابودی مقبره رضاشاه خلخالی در جایی مینویسد:

« هر روز مهندسین و کارشناسان درجه یک، به عنوان متخصص تخریب ، از کارخانه سیمان ری می آمدند و چه بگوییم، متجاوز از بیست روز طول کشید تا آن دکور شیطانی فرو ریخت» (خلخالی،1379:ص347)

صاحب آن دکور شیطانی همانی بود که در تاریخ 1313 دستور تاسیس دانشگاه تهران را داد ، و همچنین تاسیس اولین کارخانه سیمان ایران یعنی مجتمع سیمان ری در تاریخ 1312 را از کار های او میدانیم ، اما کارشناسان درجه یک همین سیمان ری که در همین دانشگاه تحصیل کرده بودند، مقبره او را خراب کردند! (حسینی ، تاریخ ایرانی:1 فروردین 1393) و (تاریخچه سیمان در ایران، شرکت زاوه تربت)

هرچند بخت چندان با کارشناسان کارخانه سیمان ری نیز همراه نبود و چندی پیش، سوله های متروکه و بازمانده از تولید این کارخانه لوکیشن فیلم برداری صحنه های اکشن سریال معروف «پایتخت 5» شد.(ایسنا، 19 فروردین 1397)

تاریخ همواره در حال پند دادن است ،سرنوشت مقبره رضا شاه یکی از همین پند هاست، رضا شاه اگر در کنار کار های عمرانی و سازندگی خود فضای بازی برای نقد و رشد اندیشه ایجاد میکرد مسیر تاریخ دگرگون میشد . اما روی دیگر سکه اقدامات نسنجیده ، شتاب زده و هیجانی آیت الله خلخالی و یاران ایشان در نابودی مقبره رضا شاه کاملا محکوم و غیر قابل پذیرش است.

ایشان و هم فکران ایشان حتی رفتار های مشابه ای در برابر میراث ملی و باستانی ایرانی چون تخت جمشید و آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز نشان دادند .

در ادامه بخشی از کتاب خاطرات آیت الله صادق خلخالی را که مقبره رضا شاه را تخریب کرده است را از زبان خود ایشان بخوانید:

ما به دفتر امام رفتیم و طبق معمول، از هر دری سخن به میان آمد و گفته شد: زمان آن رسیده است که مقبره پهلوی خراب شود. این ایام مصادف بود با ورود مجدد شاه به مصر، سادات با پناه دادن به شاه ، میخواست او را در بازگشت به ایران کمک کند ولی ما میخواستیم به او و یاران او نشان دهیم که دیگر در ایران، هیچ گونه ریشه و پایه و خانه ای ندارد. یکی از انگیزه های ما در خراب کردن مقبره پهلوی همین بود و نیز میخواستیم، طرفداران او در ایران که همچون ستون پنجم عمل میکردند ، به کلی مایوس شوند.

ما آن روز به سپاه رفتیم و فرزند رشید اسلام، آقای عباس دوزدوزانی، سرپرست سپاه ، امکانات لازم را در اختیار ما گذاشت ، ما حدود دویست نفر ، با هم جمع شدیم و با بیل و کلنگ ، به طرف حضرت عبد العظیم به راه افتادیم.

من در صحن مطهر حضرت عبدالعظیم، سخنرانی پرشوری ایراد کردم و گفتم: دوره قرار گرفتن بنا های زشت و زیبا در کنار هم ، پس از انقلاب اسلامی ایران، دیگر به پایان رسیده و مردم مسلمان ایران نمیتوانند در کنار مزار شهیدان به خون خفته و چهره های درخشان تاریخ اسلام ، مانند حضرت عبدالعظیم ، مقبره جنایت کارانی مانند رضا خان و ناصر الدین خان و منصور و دودمان پهلوی را تحمل نمایند. باید به هر وسیله ای که شده، مقبره های سردمداران کفر و الحاد تخریب شود.

مردم، لحظه به لحظه تکبیر می­گفتند و ابراز شادی میکردند. من حدود سه ربع ساعت برای مردم صحبت کردم و صحن حرم مملو از جمعیت شد.

با صدور فرمان حرکت به سوی مقبره پهلوی، مردم بسیج شدند. آن ها در همان دقایق اولیه خیلی تلاش کردند، ولی در عمل مشاهده شد که مقبره به قدری محکم ساخته شده که هیچ بیل و کلنگی به آن کارگر نیست. البته، مواد منفجره و سایر لوازم را هم تهیه کرده بودیم. از طرف سازمان رادیو و تلویزیون هم آمده بودند تا فیلم برداری کنند.

مردم ستم کشیده از دست این دودمان ، به ویژه سال خوردگان حضرت عبد العظیم ، بی اندازه فعالیت میکردند یکی سنگ ها را می شکست و دیگری پله ها را میکند و سومی به در و پنجره حمله میکرد. سر انجام کار به گریدر و بلدوزر و جرثقیل ووسایل قوی مکانیکی کشید.

ساعت، حدود4:30 بعد از ظهر بود که از طرف بنی صدر پیام آوردند ، مبنی بر اینکه از تخریب مقبره دست بردارید. من اعتنا نکردم ولی کم کم کار جدی شد و جناب آقای میر سلیم ، سرپرست وزارت کشور، نامه رسمس مرقوم و اعلام نمود که دستور از طرف شورای انقلاب و شخص آقای بنی صدر است و شما باید به هر نحو که شده ، دست از تخریب بردارید، وگرنه مجبوریم طبق مقررات با شما عمل کنیم. یعنی شما را توقیف میکنیم من دیدم دیگر جای تامل نیست. لذا گفتم که : به آقای بنی صدر بگویید ، هرچه میخواهد ، طبق مقررات انجام دهد و ما هم اینجا هستیم و تا مقبره را با خاک یکسان نکنیم ، از اینجا خارج نخواهیم شد.

اطراف مقبره را گروه مسلح فداییان اسلام در محاصره داشتند و پاسداران هم مواظب اوضاع بودند. سر انجام شب فرا رسید ، ولی ما نتوانستیم مقبره را بخوابانیم ، اگرچه خسارت زیادی به آن زدیم و به صورت مخروبه در آوردیم. ساعت حدود ده شب، برای استراحت ، محل مقبره را ترک کردیم. کمی بعد جناب آقای حاج احمد آقا خمینی ، برای دیدن مقبره و در واقع، برای تقویت روحیه اینجانب به آنجا آمد و افراد مستقر در آن محل را تشویق کرد و با این عمل خود، فهماند که امام با تخریب مقبره ، مخالفتی ندارند و این امر، بی اندازه موجب تقویت ما شد.

***

فردای آن روز ، روزنامه ها، بیانات به اصطلاح شیوای ابوالحسن بنی صدر را درج کردند. او در اجتماع خبرنگاران داخلی و خارجی و ایل و تبار خود ، مصاحبه ای ترتیب داده و ما را به خودکامگی متهم کرده بود، حال آنکه ، ما رضایت خدا و رسول و ائمه اطهار و امام امت و بالاخره ، رضایت ملت ایران را در این کار در نظر داشتیم.

***

ما از فردای آن روز نیز ، مشغول کار شدیم . البته، این بار با دلگرمی بیشتری کار میکردیم. در بعضی از جراید درج شده بود که تخریب مقبره پهلوی به تاخیر افتاد و این مطلب را از قول بعضی از کمیته ها نوشته بودند.اما ما با جدیت مشغول تخریب شدیم و مردمی که برای زیارت حضرت عبدالعظیم می آمدند، با شعار های خود ما را تایید میکردند. تعداد بی شماری از مردم نیز از تهران برای کمک آمده و فریاد میزدند: باید مقبره هر چه زود تر خراب شود.

شاید شما ندانید این مقبره را تا چه حد محکم ساخته بودند . ما آن را مثقال مثقال میکندیم و بلدوزر و گریدر و وسایل تخریب عادی، بدان کارگر نبود. سر انجام ما مجبور شدیم که با دینامیت ، مقبره را به تدریج خراب کنیم. هر روز مهندسین و کارشناسان درجه یک، به عنوان متخصص تخریب ، از کارخانه سیمان ری می آمدند و چه بگوییم، متجاوز از بیست روز طول کشید تا آن دکور شیطانی فرو ریخت و به طور کامل تخریب شد .

پس از تخریب صدای هلهله و شادی از مردم بلند شد و شور و شعف به قدری بود که غیر قابل وصف است. (خلخالی،1379:ص341-347)

çankırı escort