22 مهر 1404به دلیل فرسودگی‌های فراوانی که این نقش برجسته دارد نمی‌توان تشخیص داد آن چیزی که پشت شیر ترسیم شده است، دقیقا چیست! نشان شیر و خورشید در سده‌های پس از اسلام فراگیر شد. چند نشان دیگر از ایران باستان به دست آمده که شبیه به شیر و خورشید هستند ولی با قاطعیت نمی‌توان گفت که آنها شیر و خورشید هستند.
در سالهای اخیر خبرگزاری ایسنا تصویری را منشتر کرده است که نقش برجسته یک شیر در آن وجود دارد که برخی در فضای مجازی آن را شبیه به شیر و خورشید دانستند. عجیب است که تا پیش از این سالها این نقش ناشناخته مانده بود تا جایی که برخی انتظار ارائه تصاویر بیشتر از این نقش برجسته را داشتند تا درباره آن اطمینان حاصل کنند.
البته خبرگزاری ایسنا هیچ توضیح مفصلی درباره این نقش برجسته نداده است و به هیچ وجه این خبرگزاری ادعا نکرده است که این نقش برجسته، شیر و خورشید است.
ایسنا صرفا نوشته است: «نقش برجسته‌ای از هگمتانه، محل نگهداری موزه هگمتانه، همدان»
به دلیل خوردگی‌های فراوانی که این نقش برجسته دارد نمی‌توان تشخیص داد آن چیزی که پشت شیر ترسیم شده است، دقیقا چیست! طبیعتا می‌توان حدس‌های دیگری به جز خورشید هم درباره آن زد.
سوال آنجاست که اگر پدیدآوردندگان قصد داشتند خورشید را ترسیم کنند چرا پرتوهای خورشید به یکباره قطع شدند؟! البته تاکید می‌کنیم که نمی‌توان با اطمینان درباره این نقش برجسته سخن گفت چرا که در طول زمان فرسوده شده و بخش‌هایی از آن از بین رفته است.
ولی به هر روی برای بسیاری از مردم ایران که پیش از سال ۱۳۵۷ نقش شیر و شمشیر و خورشید در پرچم ایران جای داشت، تداعی کننده شیر و خورشید است.
در واقع ذهن امروزین ما پیش از همه، آن چیزی که برایش آشنا تر است را از این نقش برجسته برداشت می‌کند ولی آیا پدیدآورندگان هم قصد داشتند شیر و خورشید را ترسیم کنند؟!
این موضوع در همه جهان وجود دارد به طوری که برخی در آثار مصر باستان، شکلی شبیه به بالگرد دیدند! ذهن امروزین با دیدن آن نقش سریع به یاد بالگرد می‌افتد. در صورتی که نقش‌هایی که درباره آنها چنین ادعایی می‌شود نتیجه یک پدیده به نام پالیمپسست (palimpsest) است. در زمان فرعون ستی اول، متنی حک شد و بعدها در دوره رامسس دوم، همان محل با گچ پوشانده شد و متن جدیدی با مفهومی متفاوت حک شد. با گذر زمان، گچ فرسوده شد و هر دو لایه حک‌شده (قدیم و جدید) ترکیب گشتند؛ نتیجه تصویری نامنظم شد که تصادفا به چشم بعضی شبیه فناوری‌های مدرن افتاد.
نمی‌خواهیم بگوییم که نقش موزه همدان هم تحت تاثیر پالیمپسست است، بلکه می‌خواهیم تاکید کنیم که آنچه در ذهن ما تداعی می‌شود لزوما خواسته پدیدآوردندگان نبوده است. به ویژه درباره آثاری که فرسودگی فراوان دارند.
درباره نقش برجسته موزه همدان، هنوز نوشته یا مقاله مفصلی منتشر نشده است که بخواهیم با قاطعیت این نقش را مرتبط با تمدن ماد بدانیم. درست مشخص نیست این نقش برجسته مربوط به چه دورانی است؟! چه تخمینی درباره زمان پدید آمدن آن شده است؟! آیا منظور خبرگزاری ایسنا شهر باستانی هگمتانه است؟! یا صرفا منطقه جغرافیایی مدنظر بوده است؟! و...
رویکرد ایسنا به این نقش برجسته کمی مبهم است به ویژه آنکه این تصویر در آن خبر یک تصویر تزیینی است. خبر اصلی درباره چهل و ششمین کمیته میراث جهانی یونسکو در هندوستان است!
نگاه کنید به:
ایسنا - ۲۸ امین اثر ایران ثبت جهانی می‌شود؟
باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا خبرگزاری ایسنا توضیح بیشتری درباره این تصویر ارائه می‌دهد یا خیر.
ولی این هم درست نیست که هر نقش شیر در تمدن‌های کهن دیدیم به پرچم شیر و شمشیر خورشید ربط دهیم.
نشان شیر و خورشید در سده‌های پس از اسلام فراگیر شد. چند نشان دیگر از ایران باستان به دست آمده که شبیه به شیر و خورشید هستند ولی با قاطعیت نمی‌توان گفت که آنها شیر و خورشید هستند. نشان‌هایی مانند «آناهیتا ایستاده بر شیر» و «شیر و ستاره»).
نگاه کنید به:
نشان شیر و خورشید در تاریخ ایران بیشتر از آنکه جنبه ملی داشته باشد، جنبه‌های مذهبی، نجومی و طالع بینی داشته است. این نشان از دوران صفویه در ایران شهرت زیادی پیدا کرد. نشان شیر و شمشیر و خورشید که جنبه اسلامی و شیعی داشت در دوران قاجار فراگیر شد و روی پرچم رسمی ایران جای گرفت که نماد سلطنت شیعی ایران بود (1).
نگاه کنید به:
شیر و خورشید، نشانی ملی یا مذهبی؟!
این در حالی است که در هیچ کدام از پرچم‌های ایران باستان نشان شیر و خورشید وجود نداشته است و پرچم‌هایی با نشان شیر و خورشید ریشه در تاریخ ایران پس از اسلام دارند.
نگاه کنید به:
پانویس:
۱- شواهد و سکه‌های دوران قاجار نمایان می‌سازند که رویکرد به این نشان یک رویکرد شیعی بوده است و تبدیل به نشان سلطنتی برای پادشاهان شیعه مذهب قاجار شد. در سکه‌ها کنار این نشان، شعار «اسدالله الغالب» قرار گرفت که روشن می‌سازد که این نشان نمادی از شیر خدا بوده است که لقب امام اول شیعیان است.
