شناسایی متن استوانه کوروش روی استخوان‌های فسیل اسب در چین
کوروش بزرگ از پادشاهان خوشنام تاریخ جهان است که در نقاط مختلف جهان آثاری از او به جا مانده و البته با توجه به قلمروی بزرگ این شاهنشاه، این موضوع منطقی است. در منابع اقوام و ملل گوناگون نام کوروش آمده و از او به نیکی یاد شده است.
نگاه کنید به:
نگاهی به نوشته‌های منابع اقوام و ملل گوناگون در بزرگداشت کوروش بزرگ
اما آثاری حتی خارج از قلمروی کوروش و مرتبط با کوروش بزرگ به دست آمده که شگفتی همگان را به همراه داشته است. از جمله می‌توان به نسخه‌هایی از استوانه کوروش بر روی دو تکه استخوان اسب در چین اشاره کرد. گفته می‌شود که قدمت این استخوان‌ها به دوره هخامنشیان بازمی‌گردد (خبرگزاری میراث فرهنگی، مرداد ١۳۸۹). با اینکه در اصالت این آثار تردیدهایی ایجاد شده است و حتی دانشمندانی در اصالت آنها تردید دارند اما شواهد جدی درباره اصالت آنها وجود دارد.
این دو قطعه استخوان حکاکی شده در سال‌های ١۹۳۵ و ١۹۴۰ توسط یک پزشک سنتی چین خریداری شدند. این پزشک فکر می‌کرد این دو قطعه حاوی اسنادی به خط کهن چینی است. در سال ١۹۶۶ طی انقلاب فرهنگی چین او این دو استخوان را برای جلوگیری از نابودیشان در خاک دفن کرد. این پزشک در سال ١۹۸۵، دو استخوان را به شهر ممنوعه برد و به موزه کتیبه‌های چین اهدا کرد. جالب آنکه «وو یوهانگ١» متخصص زبان‌های خاورنزدیک باستان در موزه شهر ممنوعه تشخیص داد که نوشته روی فسیل باستانی بخشی از استوانه کوروش (مشهور به اعلامیه حقوق بشر کوروش) و متعلق به ایران است. تا پیش از تایید اصالت این دو قطعه تصور می‌شد استوانه کوروش نمونه‌ای منحصر به فرد و تک بوده است. اما پیدا شدن دو قطعه گل نبشته در مجموعه موزه بریتانیا که بخشی از اعلامیه کوروش بزرگ بود این باور را مخدوش کرد و این احتمال را پیش کشید که شاید چندین نسخه از استوانه کوروش وجود داشته است (همان).
هنگامی که اروین فینکل۲ (کارشناس موزه بریتانیا) دو نسخه دیگر از استوانه کوروش در موزه بریتانیا پیدا کرد که اصالت آنها مسلم بود، شخصا استخوان‌های چینی را مطالعه کرد و نتیجه گرفت که آنها اصیل هستند. متن این دو استخوان دقیقاً برابر متن استوانه نیست و به نظر فینکل در زمان حیات کوروش از روی متنی دیگر و توسط کاتبانی نسخه برداری شده که مهارت بالا در نگارش اکدی نداشته‌اند (بادامچی، ١٣٩١: ص ۴۲).
لازم به ذکر است که در ژانویه سال ۲۰١۰ میلادی «ویفرد لمبرت۳» آشورشناس برجسته دانشگاه بیرمنگام و«اروین فینکل» دو قطعه کتیبه گلی را در موزه بریتانیا پیدا کردند که قسمتی از استوانه کوروش به روی آنها نوشته شده است. به نظر لمبرت و فینکل این دو قطعه متعلق به یک کتیبه گلی دیگر است که همان متن استوانه کوروش بر آن نوشته شده بود (همان: ص ۴١).
در سال 2010 آقای فینکل بر اصالت آن منشور صحه گذاشت و مهر تاییدی بر آن زد. هرچند بعدها و در سال 2013 کمی مبهم سخن گفت و همین باعث شده است که امروزه برخی به اصالت آن تردید کنند. در هرصورت فینکل اگرچه صحت آن را دیگر تایید نکرده است، ولی رد هم نکرده و ترجیح می دهد اظهار نظری نکند (زانوس، ۱۳۹۵).
این رفتار فینکل کمی عجیب و مبهم است و ممکن است به موارد غیر آکادمیک ربط داشته باشد. به هر حال دکتر پاشا زانوس به چند دلیل معتقد است که این آثار اصالت دارند. اول آنکه خطوط از نظر آوانگاری و حروف نویسی بسیار شبیه به منشور کوروش است و حتی کپی برداری از آن توسط افراد ماهر هم امکان پذیر نیست و دوم اینکه این قطعات که توسط بازرگانانی در قدیم از استان سین کیانگ در شمال غربی چین به دست آمده است، در زمان هخامنشیان از توابع حکومت ایران بوده است، احتمال اصل بودن آن را قوی‌تر می سازد. همچنین با توجه به وجود ظرف هایی متعلق به آن دوران ها که در ایران و چین کاملا به هم شباهت دارد، ثابت می کند که ایران و چین در آن زمان مراودات تجاری داشته اند. اما اینکه چرا استخوان اسب باید محل حکاکی باشد خود جای سوال دارد و شاید به دلیل اهمیت ویژه اسب در آن دوران است (همان).
در هر حال این آثار نشان می‌دهند که استوانه کوروش چه در دوران حال و چه در دوران گذشته متن بسیار مهمی تلقی می‌شده است.
پانویس:
١- Wu Yuhong
۲- Irving Finkel
۳- Wilfred Lambert
.
بن‌مایه‌ها و یاری‌نامه‌ها:
– خالقیان، مجید ( ۱۰ آبان ۱۳۹۶). «گسترش فرمان کوروش بزرگ تا چین». پایگاه خِرَدگان.
– بادامچی، حسین (١٣٩١). فرمان کورش بزرگ به همراه ویرایش، ترجمه و واژه نامه متن اکدی، تهران: نگاه معاصر.
– خطیبی، فرناز (١۶ مرداد ۱۳۸۹). «شناسایی متن منشور کورش روی استخوان‌های فسیل اسب در چین». خبرگزاری میراث فرهنگی (قابل دستیابی از مهر میهن).
– زانوس، پاشا (۲۸ بهمن ۱۳۹۵). گزارش احسان ناجی. «کپی منشور کوروش بر استخوان اسب؛ جعلی یا واقعی؟». اصفهان زیبا.
.
بن‌مایه نگاره‌ها:
– 施安昌. “故宫藏马骨化石上的楔形文字铭刻”. dpm.org.cn.
شرایط استفاده از نوشتار:
