نوروز

شواهد درباره ریشه نوروز در بین النهرین اندک است، از سوی دیگر شواهد قابل توجهی در دست داریم که از همان دوران هخامنشیان، اساطیر ایرانی و گاهشماری ایرانی در شکل گیری جشن ایرانی بهار که بعدها نوروز خوانده شد، تاثیر داشته است. به نظر می‌آید ایرانیان از دیرباز به دنبال یافتن روزی مناسب برای گرامیداشت پیروزی جم هورچهر بر یخبندان اهریمنی بودند. اینکه پس از پیروزی جمشید، یخبندان به پایان رسید و تازگی و سبزی به جهان آمد، یادآور پایان زمستان و آغاز بهار است بنابراین باید به دنبال روزی دقیق برای اعتدال بهاری می‌گشتند…

چه جشن با شکوهی است این جشن بهار که پس از گذشت هزاران سال همچنان با شکوهی درخور در میان مردمان جا دارد. یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی و شاید کهن‌ترین جشن این سرزمین که ریشه در زیست بوم ما دارد و در هر دوره‌ای هماهنگ با اندیشه‌ها و آیین‌های همان دوره در میان مردم جای داشته است.

چنین جشن فرخ از آن روزگار، به ما ماند از آن خسروان یادگار... در بسیاری از منابع تاریخی و ادبی ما به شکل یک پادشاه ترسیم و داستان‌های دلکشی هم درباره نوروز گفته شده است. در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی و شاهنامه فردوسی و کتاب‌های دیگر، نوروز را به جمشید نسبت داده‌اند.

در اسطوره‌های کهن آریایی، داستان جمِ هورچهر (جمشید) یادآور داستان طوفان بزرگ است. جمِ هورچهر، آفریده‌های اهورامزدا را از یخبندانی شدید نجات می‌دهد و در جایی به نام جمکرد نگه می‌دارد. تا سده‌های پس از اسلام، بزرگترین جشن ایرانیان که نوروز بوده است با جمشید و داستان پیروزی او بر اهریمن ارتباط داشته است.

نقش برجسته‌هایی مانند نبرد شیر و گاو در مکان‌های مهم پارسه (تخت جمشید) ترسیم شده، نشان دهنده آیین ایرانی آغاز بهار و نوروز است. برداشت‌های اختر شناسی و پیوند این نقش با نوروز بسیار قابل توجه است چرا که یادآور پیکرهای آسمانی (صور فلکی) شیر و گاو می‌باشد.

جشن نوروز علاوه بر آنکه آغاز بهار است و انسان از زیبایی طبیعت لذت می برد، جشنی علمی است که می تواند نماد مبارزه خرد با خرافات و نادانی باشد. تصور نکنیم که این گاهشماری به سادگی به دست آمده است. به راستی تعیین گاهشماری با توجه به فصل‌های سال یکی از دستاوردهای بزرگ بشر بوده است که طی هزاران سال به دست آمده است!!

به راستی چه چیزی باعث ماندگاری جشن‌ها می‌شود؟! در اسطوره‌های ایرانی رازهای حکیمانه‌ای نهفته است که کمابیش با ارزش‌های فطری انسانی همراستا می‌باشد. از سوی دیگر مردمان ایران‌زمین به دلیل پیوستگی‌هایی که با زیست‌بوم خود داشتند، به سختی می‌توانستند جشن‌هایی که با زیست بومشان در پیوند است فراموش کنند. جشن‌های ایرانی همواره پیوند دهنده انسان با دو موضوع مهم یعنی «زیست بوم آدمی» و «حکمت ایرانی» بوده‌اند…

هنوز بازمانده‌هایی که نشان از پیک‌های نوروزی دارند مشاهده می‌کنیم. برای مثال در تهران بیشتر این افراد را که با لباس‌های سرخ رنگ و صورت سیاه و با صدای زمخت و دایره و دنبکشان علیرغم همه سختی‌ها و مشکلاتی که امروزه بر گرده ما سنگینی می‌کند خنده را بر لب ما می‌نشانند، با نام حاجی فیروز می‌شناسیم.

در بن‌مایه‌های کهن سخن از هفت روییدنی آمده است و بی گمان سفره هفت سین ریشه در همان آیین دارد. آشکارترین اشاره به ریشه سفره هفت سین را در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی می‌توان یافت. داستانی که ابوریحان بیرونی از نوشته‌های زادویه می‌آورد و درباره پیروزی جمشید بر اهریمن است و ذکر می‌شود از آن پیروزی تا کنون ایرانیان هفت روییدنی در هفت استوانه می‌کارند.

با توجه به حضور پر شور مردم در کنار آرامگاه کوروش بزرگ باید گفت که تبلیغات کوروش‌ستیزانه اثری نگذاشته و حتی باعث علاقه بیشتر ایران دوستان به کوروش شده است، به طوری که هر سال در نوروز به تعداد حضار در کنار آرامگاه کوروش بزرگ افزوده می‌شود.

همانطور که آگاه هستید، هفت عددی مقدس برای بشر محسوب می شود. در ادیان و اقوام گوناگون عدد هفت گرامی داشته می‌شود و بسیاری از آیین‌ها با هفت ارتباط پیدا می‌کند. عدد هفت نزد ایرانیان هم از ارزش بالایی برخوردار بوده است.