نظر دکتر شاهرخ رزمجو درباره موضوع کوروش و اوپیس

دکتر شاهرخ رزمجو (پژوهشگر موزه بریتانیا و استاد دانشگاه تهران) یکی از متخصصان زبان‌های باستانی میان‌رودان است که ترجمه مستقیم او از استوانه کوروش بزرگ قابل توجه است. وی از مهم‌ترین اشخاصی است که به ترجمه نادرست و قدیمی از رویدادنامه نبونئید نقد کرد و حتی پرفسور ویلفرد لمبرت هم دیدگاه او را تایید کرد.

رزمجو در سومین همایش یادبود استوانه کوروش به این موضوع اشاره‌ای داشت. به قول دکتر رزمجو، پرفسور لمبرت از بهترین متخصصان خط میخی دنیا بود که همیشه بهترین متخصصان دنیا اشکالاتشان را از ایشان می‌پرسدند. دکتر رزمجو اظهار داشت که متن را به پرفسور لمبرت نشان داد و ایشان هم تأیید کرد که چیزی راجع به قتل عام مردم در آن سطر نوشته نشده است. در واقع شکست سپاه دشمن توسط کوروش در آن بخش از رویدادنامه نبونئید نوشته شده است (رزمجو، ۱۳۹۲).

رزمجو در کتاب استوانه کورش بزرگ اینچنین درباره اوپیس نوشته است:

کتیبه‌های بابلی، داستان سقوط شهر [بابل] را چنین بیان می‌کنند که نبونئید، به همراه سپاهش به جنگ کورش رفت. در اوپیس، نبردی میان سپاه ایران و اکد (سپاهیان نبونئید) روی داد که سپاه اکد شکست خورد و عقب نشینی کرد. نبونئید پس از شکست گریخت و به دنبال آن شهر سیپّر، شهر نزدیک بابل تسلیم شد. کورش بخشی از سپاهش را به فرهاندهی گوبارو (Gubaru) (به پارسی باستان گئوبَرووهَ = Gaubaruva) به سوی بابل فرستاد و او بابل را در روز ١۲ اکتبر (۲۰ مهر ماه) بدون جنگ تسخیر کرد. نبونئید در بازگشت به سوی بابل دستگیر شد (رزمجو، ١۳۸۹: صص ۷۰ و ۷١).

برخی بر اساس ترجمه‌های قدیمی و نادرست نظراتی درباره قتل عام مردم اوپیس مطرح کرده‌اند. این در حالی است که در متن بابلی اصلا «مردم اوپیس» نیامده بلکه از مردم یا افراد «اکد» سخن به میان می‌آید. مهم ترین موضوع که در این متن سوال برانگیز شده است واژه «نیشو» می‌باشد. سوال آنجاست که اگر در اینجا منظور مردم اوپیس است، چرا از اصطلاح «نیشوهای اکد» استفاده شده است؟! طبیعتا اگر منظور مردم اوپیس بود باید از اصطلاح «نیشوهای اوپیس» استفاده می‌شد. هیچ پاسخ منطقی به این ابهام ندادند و دیگران صرفا گفته آنها را تکرار کرده‌اند (برای دانش بیشتر نگاه کنید به: آیا کوروش مردم اوپیس را قتل عام کرد؟!).

تفاسیر و ترجمه‌های پرفسور ویلفرد لمبرت و دکتر شاهرخ رزمجو را می‌توان یکی از معتبرترین دیدگاه‌ها از این بخش متن بابلی دانست که تقریبا ابهامات را رفع کرده است. نکته قابل توجه این است که این پژوهشگران به زبان بابلی مسلط هستند و طبیعتا دیدگاه آنها قابل توجه تر از پژوهشگرانی است که صرفا بر اساس ترجمه دیگران نظراتی ارائه داده‌اند.