این نوشتار، از نوشتارهای ارسالی کاربران است.
نوشتارهای ارسالی کاربران بر اساس پیمان‌نامه کاربری منتشر می‌شوند. نگاه کنید به:
| نویسنده: دانیال پاپی | واپسین به روزرسانی: ۲ اَمرداد ۱۴۰۰ |
این روزها برخی ادعا می کنند واژه‌ی تانگری ترکی با دینگیر سومری ارتباط دارد. در این نوشتار میخواهیم بررسی کنیم که آیا واژه‌ی تانگری ترکی ارتباطی با دینگیر سومری دارد؟
نخست باید دانست که واژه‌ی تانری در زبان ترکی اصلا آلتایی نیست، بلکه از زبان کهن ینیسی وام گرفته شده است.
واژه‌ی تانری در زبان ترکی از نیا-آلتایی *t’aŋgiri تانگیری و نیا-ترکی *teŋri تنگری [𐱅𐰭𐰼𐰃] گرفته شده است، که خود از آغازه‌ی نیا-ینیسی tɨŋVr تینگور به معنی ‘بالا’ گرفته شده است و در اصل نه واژه‌ای پروتوآلتایی-ترکی بلکه پروتو-ینیسی می‌باشد.
در زبان‌های آلتایی واژه‌ی تانگری به معنی ‘خم شدن’ و ‘سوگند’ می‌باشد که هیچ کدام به جایگاه خدایی نشانه نرفته‌اند.
واژه‌ی دینگیر 𒀭 در سومری نیز به راستی dimir دیمیر 𒁲𒈪𒅕 di-mi-ir می‌باشد، یعنی mi آن از نگر آواشناختی خیشومی-نرمکامی با شناسه‌ی ŋ نگ است که به می mi نگارش می‌شود.
این واژه از dím [=سازنده] و پسوند ra درست شده است که به معنی ‘آفریدگار’ است و هیچ‌گونه پیوندی با تانری ترکی -که خود از زبان ینیسی گرفته شده است- ندارد.
گل‌نبشته‌ی موزه‌ی استانبول کشور ترکیه، به شماره P229723 بازگردان خدا و نگارش آن را از زبان سومری با هزوارش و برابر اکدی آن نوشته که به گونه‌ی زیر است:
𒁲𒈪𒅕 𒀭 𒄿𒈝
di-mi-ir / AN / i-lum
یاری‌نامه‌ها و بن‌مایه‌ها:
– Vovin, Alexander. (2000). Did the Xiong-nu speak a Yeniseian language?. Central Asiatic Journal, 44(1), 87-104.
– ONCE AGAIN ON THE ETYMOLOGY OF THE TITLE qaγan” Alexander VOVIN (Honolulu) – Studia Etymologica Cracoviensia vol. 12 Kraków 2007.
– Elizaveta Kotorova ,Andrey Nefedov (2015) Comprehensive Dictionary of Ket. Vol. 1, page 382.
– Starostin, Sergei; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg (2003), Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill, page 1402.
– Sergei A. Starostin and Merritt Ruhlen (1989) Proto-Yeniseian Reconstructions, with Extra-Yeniseian Comparisons, page 79.
– Georg, Stefan (2001): Türkisch/Mongolisch tengri “Himmel/Gott” und seine Herkunft. Studia Etymologica Cracoviensia 6: 83-100.
– The Hibbert Lectures, 1887: Lectures on the Origin and Growth of Religion, By A. H. Sayce, page 143.
