نویسنده: دانیال پاپی
این روزها برخی ادعا می کنند واژه‌ی تانگری ترکی با دینگیر سومری ارتباط دارد. در این نوشتار میخواهیم بررسی کنیم که آیا واژه‌ی تانگری ترکی ارتباطی با دینگیر سومری دارد؟
نخست باید دانست که واژه‌ی تانری در زبان ترکی اصلا آلتایی نیست، بلکه از زبان کهن ینیسی وام گرفته شده است.
واژه‌ی تانری در زبان ترکی از نیا-آلتایی *t’aŋgiri تانگیری و نیا-ترکی *teŋri تنگری [𐱅𐰭𐰼𐰃] گرفته شده است، که خود از آغازه‌ی نیا-ینیسی tɨŋVr تینگور به معنی ‘بالا’ گرفته شده است و در اصل نه واژه‌ای پروتوآلتایی-ترکی بلکه پروتو-ینیسی می‌باشد.
در زبان‌های آلتایی واژه‌ی تانگری به معنی ‘خم شدن’ و ‘سوگند’ می‌باشد که هیچ کدام به جایگاه خدایی نشانه نرفته‌اند.
واژه‌ی دینگیر 𒀭 در سومری نیز به راستی dimir دیمیر 𒁲𒈪𒅕 di-mi-ir می‌باشد، یعنی mi آن از نگر آواشناختی خیشومی-نرمکامی با شناسه‌ی ŋ نگ است که به می mi نگارش می‌شود.
این واژه از dím [=سازنده] و پسوند ra درست شده است که به معنی ‘آفریدگار’ است و هیچ‌گونه پیوندی با تانری ترکی -که خود از زبان ینیسی گرفته شده است- ندارد.
گل‌نبشته‌ی موزه‌ی استانبول کشور ترکیه، به شماره P229723 بازگردان خدا و نگارش آن را از زبان سومری با هزوارش و برابر اکدی آن نوشته که به گونه‌ی زیر است:
𒁲𒈪𒅕 𒀭 𒄿𒈝
di-mi-ir / AN / i-lum
