| نویسنده: دکتر حسین بادامچی* | واپسین به روزرسانی: ۲۸ دی ۱۳۹۴ |
یکی از پادشاهان ایلامی به نام شوتروک‌نخونته در قرن 12 قبل از میلاد به بابل حمله کرد و در میان غنایم جنگی ستون سنگی قانون حمورابی را به شوش آورد و در معبد اینشوشینک خدای شهر شوش نصب کرد. به این دلیل قانون حمورابی قرن‌ها از دسترس مردم بابل به دور بود. وقتی که با اقدامات کورش بزرگ بین‌النهرین به ایران پیوست، رفت و آمد بین ایران و بابل به سادگی ممکن شد. یکی از کاتبان بابل به شوش رفت تا از روی ستون اصلی قانون حمورابی نسخه‌ای تهیه کند …
این ماجرا که در زمان کمبوجیه رخ داد، نشان می‌دهد که قانون حمورابی، هزار سال بعد از انتشار، در دنیای باستان هنوز اثری مهم و شناخته شده بود.
قانون حمورابی در 1902 پیدا شد و تا حدود 1950 میلادی تصور می‌شد که قدیمی‌ترین قانون جهان است. اما به تدریج سه قانون قدیمی‌تر از قانون حمورابی به دست آمد و معلوم شد قانون نویسی در بین‌النهرین سنتی کهن و ریشه دار بوده است.
…
به مرور زمان اسناد و مدارک حقوقی دیگری از دوره بابلی قدیم به دست آمد و اسناد و به دست آمده مورد مطالعه قرار گرفت. از یک سو، در میان این اسناد فراوان مسائل حقوقی بسیاری مطرح شده بود که در قانون حمورابی نبود و از سوی دیگر، هیچ اشاره روشنی به قانون حمورابی وجود نداشت. به علاوه گاه مسئله واحد در قانون حمورابی و اسناد همزمان به طرق متفاوت و متعارض حل شده بود.
تردیدها کم کم آغاز شد: آیان قانون حمورابی واقعاً مجموعه کامل قوانین بابل است؟ آیا مندرجات قانون حمورابی واقعا قانون است؟ آیا این متن ضمانت اجرایی حکومتی داشته و در محاکم اجرا می‌شده است؟ هنوز پاسخ قطعی برای این سوالات وجود ندارد. دو دیدگاه رایج را می‌توان دیدگاه‌های آکادمیک و نورماتیو نامید.
دیدگاه آکادمیک بر مبنای ملاحظات یادشده معتقد است قانون حمورابی محصول فرایند قانون گذاری نبوده، بلکه عده‌ای از پژوهشگران باستانی به منظور بحث نظری و آموزش، این مقررات را بر مبنای پرونده‌های حقوقی و فرمان‌های سلطنتی تدوین کرده‌اند و این سنت به تدوین حقوقی منحصر نبوده است. رساله‌های دیگری در علم پزشکی، ستاره شناسی، غیب گویی و مانند اینها تألیف شده و برجای مانده است. حمورابی (و برخی شاهان دیگر) برای نشان دادن حکمت و خردمندی خود چنین مجموعه‌ای را ساخته و منتشر کرده تا به مردم و آیندگان و نیز به خدایان نشان دهد که این پادشاه عادل برای دادگستری اهمیت فراوان قائل بوده است و دانش و خرد او از طریق احکام مندرج در مجموعه آشکار شود. حداکثر می‌توان گفت ساختن و تدوین برخی از این ماده‌های حقوقی بر مبنای تصمیمات شخص حمورابی بوده است.
دیدگاه نورماتیو، قانون حمورابی را نتیجه عمل قانون گذاری می داند که اگر چه مانند دهای امروزی جامعیت نداشته اما ماهیت هنجاری دارد…
همچنین درباره استوانه کورش بزرگ بخوانید:
* استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران.
.
برگرفته از:
– بادامچی، حسین (1392). قانون حمورابی. تهران: نشر نگاه معاصر.
شرایط استفاده از نوشتار:
