تاریخ و فرهنگ ایران زمین

سریال معاویه، افسانه‌ای برای تطهیر کشورگشایی و جنایات خلفا

بارگذاری نخستین: ۱۷ اسفند ۱۴۰۳

نگاهی کوتاه:

آنچه تا اینجای سریال قابل توجه است، تاکید بر مسالمت جویانه بودن بسیاری از فتوحات خلفا و مشروعیت دادن به کشورگشایی آنهاست. بدون کوچکترین اشاره به درد و رنج‌هایی که به مغلوبین روا داشتند. سازندگان فیلم که چهره‌ای قدیس‌وار از عمر و ابوبکر ترسیم کردند هیچ اشاره‌ای به کشتارهای وسیع سپاهیان خلفا، ویرانی شهرها توسط اعراب، حیله‌ها و پیمان شکنی‌های فرماندهان و همچنین به برده گرفتن کودکان و زنان در فتوحات سپاهیان خلفا نکردند. این تطهیر چهره خلفا و نادیده گرفتن رنج و دردهای مغلوبین، قطعا کاری بسیار غیر انسانی است و در این سریال شاهد یک ظاهرسازی بی کیفیت از خلفا هستیم‌.

سریال پر خرج معاویه که توسط کشور عربستان سعودی ساخته شده است، پس از حرف و حدیث‌های فراوان در ماه رمضان سال ۲۰۲۵ پخش شد.

با آنکه هزینه زیادی برای ساخت این سریال شده و جلوه‌های ویژه فراوانی دارد، ولی از نظر فیلم‌سازی و جذابیت فیلم، فاصله زیادی بین این سریال با فیلم‌های موفق تاریخی در سطح جهان دیده می‌شود. تا اینجا بسیاری از قسمت‌های این سریال آنقدر جذاب نبودند، سطح بازیگری‌ها چندان بالا نبوده و فیلم از نظر هنری موفق نبوده است. با این حال به دلیل تبلیغات گسترده و همچنین پرداختن به موضوع حساس شورش علیه عثمان در تاریخ اسلام، این سریال توانسته است مخاطبان زیادی پیدا کند.

همانند بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی که در جهان ساخته می‌شوند، این سریال هم از نظر تاریخی قابل دفاع نیست. بیشتر یک افسانه‌سازی و قهرمان‌سازی از معاویة بن ابی‌سفیان است.

آنچه تا اینجای سریال قابل توجه است، تاکید بر مسالمت جویانه بودن بسیاری از فتوحات خلفا و مشروعیت دادن به کشورگشایی آنهاست. بدون کوچکترین اشاره به درد و رنج‌هایی که به مغلوبین روا داشتند.

در صحنه‌ای از این سریال عمر بن خطاب در یک کلیسا در حال امان دادن به مسیحیان است و از معاویه می‌خواهد امان نامه را بنویسد. عمر اشاره می‌کند که مردم ایلیا باید مانند مردم مدائن جزیه بدهند و می‌گوید که کلیساها و اموال مردم ایلیا باید در امان بمانند. به نظر می‌رسد سازندگان فیلم با آوردن مدائن در این بخش می‌خواهند القا کنند که رفتار سپاهیان خلفا در مدائن هم به همین شکل بوده است! ولی منابع و روایات تاریخی چیز دیگری را نشان می‌دهند.

سازندگان فیلم که چهره‌ای قدیس‌وار از عمر و ابوبکر ترسیم کردند هیچ اشاره‌ای به کشتارهای وسیع سپاهیان خلفا، ویرانی شهرها توسط اعراب، حیله‌ها و پیمان شکنی‌های فرماندهان و همچنین به برده گرفتن کودکان و زنان در فتوحات سپاهیان خلفا نکردند.

برای مشاهده منابع درباره جنایات اعراب نگاه کنید به:

کشتار گسترده ایرانیان توسط سپاهیان خلفا

جنایات خلفا و اعراب

 

در این سریال اصلا به غیر عرب‌ها و دغدغه‌های آنان در آن دوران توجه نمی‌شود. برای نمونه در جریان قتل عمر بن خطاب، پیروز نهاوندی (قاتل عمر) بدون حتی یک دیالوگ، می‌آید و می‌رود و معاویه او را فاسد می‌خواند! سازندگان این سریال هیچ اشاره‌ای به ظلم‌هایی که به پیروز نهاوندی شده بود نمی‌کنند و دغدغه‌های او و ایرانیان اصلا اهمیت ندارد. این در حالی است که بر اساس تاریخ طبری، پیروز نهاوندی پس از دیدن اسیران جنگی بسیار غمگین شده بود و حتی دست بر سر کودکان و بزرگان کشید و گریست.

برای دانش بیشتر نگاه کنید به:

چگونگی به قتل رسیدن عمر بن خطاب

 

اصولا غیر عرب‌ها در سریال معاویه کمرنگ و کم اهمیت هستند و در هیچ کدام از رویدادها،‌ چه فتوحات و چه رویدادهای دیگر توجهی به غیر عرب‌ها نمی‌شود!

این تطهیر چهره خلفا و نادیده گرفتن رنج و دردهای مغلوبین، قطعا کاری بسیار غیر انسانی است و در این سریال شاهد یک ظاهرسازی بی کیفیت از خلفا هستیم‌.

جالب آنکه اگر همین ظاهر سازی بی کیفیت را از زاویه‌‌ای دیگر نگاه کنیم، می‌توان فهمید که در جاهای دیگر جنایات رخ داده است. وقتی تاکید می‌شود در شهری که بدون جنگ فتح شده، زنان و اموال و معابد مغلوبین در امان هستند می‌توان فهمید در جاهای دیگر که با جنگ فتح می‌شدند، زنان و اموال در امان نبودند. وقتی گفته می‌شود در ایلیا نباید کلیساها اشغال شوند، می‌توان فهمید در جاهای دیگر معابد اشغال می‌شدند ولی از آنجایی که در ایلیا از عمر بن خطاب امان نامه گرفتند، کلیسا اشغال نشده است. این در حالی است که از شهرهایی که بدون جنگ هم فتح می‌شدند جزیه‌های سنگین گرفته می‌شد که بحث درباره آن به درازا می‌کشد.

گرچه در این سریال از زبان معاویه یک پادشاهی بزرگ‌تر از پادشاهی اسکندر برای اسلام آرزو می‌شود که بین عرب و غیرعرب فرقی نمی‌گذارد، ولی بعدها وقتی معاویه با مالک اشتر جدل می‌کند و مالک از برابری عرب و عجم و همچنین برابری قریش با دیگر مردمان می‌گوید،‌ معاویه در پاسخ می‌گوید: مالک باید قبول کنی که قریش بر عرب‌ها برتری دارد، بلکه بر همه دنیا! 

از نظر تاریخی، حکومت اموی، عرب را برتر از سایر اقوام می‌دانست. حتی این اعتقاد وجود داشت که «من ابغض العرب ابغضه الله» (۱). بنابراین برخورد سخت و خشنی با غیر عرب‌ها و به ویژه با کسانی داشتند که علیه آنها قیام می‌کردند.

لازم به ذکر در این سریال، بنی‌امیه چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام بسیار ستایش شده‌اند! ولی از نظر تاریخی بنی امیه حکومتی نژادگرا بود که ظلم و ستم فراوانی بر اقوام مغلوب روا می‌داشت.

همین ظلم و ستم باعث شد که جنبش سیاه جامگان شکل بگیرد که ایرانیان نقش پررنگی در این جنبش داشتند و حتی بهزادان (ابومسلم خراسانی) در جایگاه رهبری این جنبش قرار داشت.

دانش بیشتر:

جنبش سیاه جامگان

پانویس:

۱-  ابن عبد ربه، احمد بن محمد (۱۹۸۷). العقد الفرید. بتحقیق مفید محمد قمیحه. لبنان: دار الکتب العلمیه: ۳/۲۷۸

تماس با نویسنده:


دیدگاه خود را با نویسنده در میان بگذارید:

به کار گیری یا روگرفت از نوشته‌های این پایگاه تنها پس از پذیرش قوانین پایگاه امکان پذیر است: قوانین پایگاه خِرَدگان
توسعه نرم افزاری: مجید خالقیان
سریال معاویه، افسانه‌ای برای تطهیر کشورگشایی و جنایات خلفا