برای دریافت کلیک کنید:
A2-Regular.ttf · Judah Johnson / Avestan
نویسنده: محمد احسانی
بهره بردن از نویسمان گرجستانیک برای ساختن نویسه دان اوستاییک
نویسمان‌هایی که برای گرجیک زوان اندرورزانی شده اند
نویسمانان گرجستانیک به ۳ نویسشیک شیوه‌ی Asomtavruli, Nuskhuri وMkhedruli گفته می‌شود، که آنها را برای نوشتن زوان گرجستانیک می‌اندرورزانند.
نویسمانان گرجستانیک خودویژه هستند و آغازه آنها دانسته نیست. بژ چینش نویسگان اندر آن همانندی بسیاری به چینش نویسگان اندر نویسمان یونانیک دارد، به جز نویسگانی که نشان دهنده سداهای ویژه زوان گرجستانیک هستند واندر پایان نویسه گروه می‌آیند.
پژوهشگران گرجستانیک و پژوهشگران بیگانه اندرباره اینکه نویسمانان گرجستانیک نخستین بار چه زمانی ساخته شدند، چه کسی آنها را ساخته است و روند ساختن آنها چگونه رخمیده شده است همداستان نیستند.
نخستین نمونه شناسانده شده نویسمان گرجستانیک Asomtavruli است که پیدایش آن اندر سده ۵ پس از ترسا است. نویسمانان دیگر نیز اندر سپسیک سدگان پدیدار شدند. بیشتر پژوهندگان ساخته شدن نویسمان گرجستانیک را به ترسا کردن ایبریا می‌پیوندانند. ترسا کردن ایبریا، به گسترش دین ترسایی اندر سده ۴ پس از ترسا، همزمان با فرمانروایی ساسانیان، اندر پی پیام گستری دینی سپنتا نینو، اندر پادشاهی گرجستانیک کارتلی، که در روزگارکهن ایبریا نام داشت، گفته می‌شود. در پی آن، میریان ۳، پادشاه ایبریا، آیینیک دین ایبریا را دین ترسایی آگاهانید.
اندر این ویفراسنامه، ما به نویسشیک شیوه Mkhedruli می‌پژوژیم. Mkhedruli، سومین و اکنونیک شیوه نوشتن زوان گرجستانیک است. Mkhedruli، به مانیک شاهسوار یا سپاه است و از mkhedari، به مانیک اسوار، جنگجو، شاهسوار، اسب سوار گرفته شده است. کهنترین نوشتهMkhedruli را در نیایشگاه ترسا Ateni Sioni، در روستای Ateni، در سال ۹۸۲ پس از ترسا میتوان یافتن. دومین کهن نوشته Mkhedruli را، درسده ۱۱ پس از ترسا، اندر فرمانان پادشاهی بگرت ۴ میتوان یافتن. Mkhedruli را، اندر آن هنگام بیشتر برای فرمانان پادشاهی، مرداشیک گتکان،دستنوشتگان، و نگارکنگان می اندرورزاندند.
نویسمان هایی که برای ایرانیک زوانان اندرورزانی شده اند
تا کنون ۴ نویسمان میخیک، اوستاییک، پهلویک، و اربیک برای نوشتن ایرانیک زوانان اندرورزانی شده است. بسیاری می داوند که نویسمان اربیک از ایرانیک نویسگان گرفته شده است. (نمونه وار، این پیوند را ببینید: خط ما، دبیره‌ی پارسی یا الفبای عربی)
اندر این ویفراسنامه نمیخواهم درباره درستی یا نادرستی این گواه آوری همستیزیدن.
وات های دوباره، مانند ع و واکه e، مانند داعش و dâeš، یا ح و ه، مانند حمد hamd و میهن mihan، یا ذ، ظ، ض، و ز مانند گذاشتن gozâštan ظریف zarif، مریض mariz، و زیبا zibâ، یا ط و ت یا ث و س، مانند تهمورس tahmures و طهمورث tahmures، وارون زوان اربیک، اندر ایرانیک زوانان یکسان ازگوش می‌شوند. نوشتن این وات‌ها با نویسمان اربیک، آسیب بسیار بزرگی به ایرانیک زوانان زده است. تا سده ۱۶ پس از ترسا نمی‌دانستیم که زوان‌های سامیک، ماننداربیک، و زوان‌های هند و اروپاییک، مانند ایرانیک زوانان از ۲ خانواده ناهمسان هستند. بژ اکنون، چرا باید ۲ یا ۳ نویسه اربیک گوناگون برای نوشتن وات هایی که اندر ایرانیک زوانان یکسان ازگوش می شوند دارده باشیم؟
یکی دیگر از داوشان این است که بهره بردن از نویسمان پهلویک دشوار است، چون هزوارش دارد. نمونه وارنگاه کنید به: هزوارش).
من نیز با این نگرش همداستان هستم. چرا باید نویسمانی را برگزینیم که خواندن و نوشتن را برایمان دشوارتر کند؟ بژ نویسمان اوستاییک، هم از نگر اینکه نیاکان ما اندر باور خود با آن می‌نوشتند و می‌خواندند، و هم از دیدگاه زوانیک، نویسمان هنباز همۀ ایرانیک زوانان (مانند پارسیک، کردیک، بلوچیک، آسیک، تالشیک و …) می تواند بودن. می توانیم تنها بخشی از نویسگان اوستاییک که اندر اکنونیک پارسیک به کار می‌رود را اندرورزاندن. پهرست زیر برابر این بخش از نویسگان اوستاییک، که اواز ۲۸ نویسه است، را نشان می‌دهد.
A (â
(S (š
(Z (ž
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
m
n
o
p
q
r
s
t
u
v
x
y
z
نویسه دان اوستاییک ساخته شده اندر پیوند زیر را ببینید. از دیدگاه هنری هم کار بسیار والایی انجام داده اند: Avestan script
پیوستگی میان نویسه دان های گرجیک و اوستاییک
با پرگستن اندراین نویسه دان اوستاییک، دریافتم که میتوان از نویسمان گرجستانیک برای ساختن نویسه دان اوستاییک بهره برد (از آنجا که کشگان و خمیدگیان این نویسه دان اوستاییک، مرا به یاد کشگان و خمیدگیان نویسمان گرجستانیک انداخت). اینپدیژک، با بهره گیری از دیس نویسه دان گرجستانیک (BPG Glaho)، و برنامه Photoshop، و تارنمای https://www.calligraphr.com/en/ ، و با به کار بردن ۲۸ نویسه اوستاییک، توانستم یک پرونده با پسوند ttf (برای کار در نرم افزارهای ویرایش مانند WordPad و Word) بسازم.
فرتور زیر، نمونه بند چامگان نخست در شاهنامه را نشان می‌دهد. (برای دیدن فرتور بزرگ‌تر، پیوند https://github.com/judahjohnson/Avestan/issues/1 را ببینید. انگلیک نویسگان را از راست به چپ بخوانید).
برای بارگیری پرونده ttf، پیوند زیر را ببینید.
https://gitlab.com/judahjohnson/avestan/-/blob/master/A2-Regular.ttf
پهرست پارسیک
نویسه دان: font
نویسمان: خط
نویسه، وات: حرف
واکه: حرف مصوت
اندرورزانی، اندرورزاندن: استفاده، استفاده کردن
نویسشیک شیوه: سیستم/متد نوشتاری
zovân زوان: language (در برابر اندام زبان در دهان)
xvadviža خودویژه: منحصر به فرد
آغازه: مبدا
beež بژ: اما
چینش: ترتیب
نویسه گروه: الفبا
raxmidan رخمیدن: تحت تاثیر واقع شدن
همداستان: موافق
sepasik sadagân سپسیک سدگان: قرون بعدی
ترسا، ترسایی: مسیح، مسیحیت
پیام گستری: تبلیغ
spantâ سپنتا: قدیس، مقدس
آیینیک دین: دین رسمی
آگاهانیدن: اعلام کردن
vifrâsnâma ویفراسنامه: مقاله
pažužidan پژوژیدن: تاکید کردن
اکنونیک شیوه: متد فعلی
مانیک: معنی
mardâšik gatakân مرداشیک گتکان: اسناد تاریخی
دستنوشتگان: نسخ خطی
negârkanagân نگارکنگان: کتیبه ها
dâveš داوش، dâvidan داویدن: ادعا، مدعی شدن
گواه آوری: استدلال
همستزیدن: بحث کردن
eevâz اواز: فقط
نمونه وار: مثلا
وارون: بالعکس
ozgoveš ازگوش: تلفظ
نگرش: نظر
hanbâz هنباز: مشترک
اکنونیک پارسیک: فارسی فعلی
والا: فوق العاده
pargastan پرگستن: دقت کردن
kašagân کشگان: خطوط
خمیدگان: منحنی ها
inpadižag اینپدیژگ: بنابر این
dis دیس: شکل، form
پرونده: file
بند چامگان: ابیات
انگلیک نویسگان: حروف انگلیسی
پهنی: عرض
درازی: طول
behdisândan بهدیساندن: خوش فرم کردن
ستونوار: عمودی
کشیده: طولانی
نگاره: شکل، form
gomânvand گمانوند: مردد
ترانویسی: type کردن
سنجش: مقایسه
پیوند: link
