26 تیر 1398«مجلس شورای اسلامی» بسیاری از ما ایرانیان تصور میکنیم که این نامگذاری پس از انقلاب اسلامی برای مجلس ایران انتخاب شده است. اما جالب است بدانید اگرچه مجلس ایران در سال های بعد از انقلاب اسلامی این نام را به خود گرفت اما ابتکار این نامگذاری از آن انقلابیون 57 نیست.
این حکومت قاجار بود که برای نخستین بار پیشنهاد تاسیس مجلس شورای اسلامی را داد اما با برخورد و مخالفت مشروطه خواهان روبه رو شد.
«مجلس شورای اسلامی» در واقع نامی بود که توسط پادشاهان قاجار برای اولین بار برای نام گذاری مجلس نمایندگان در ایران پیشنهاد شد. داستان بازمیگردد به اعتراضات و تحصن هایی که در زمان مظفرالدین شاه شکل گرفت. در آن سال ها مردم بسیاری از جمله روشنفکران، روحانیون و نیز بازاریان در اعتراض به وضعیت نا به سامان موجود ، در باغ سفارت انگلستان دست به تحصن زدند. خواسته آنها ابتدا تاسیس عدالت خانه و عزل عین الدوله بود اما خیلی زود آرمان آنها به تشکیل مجلسی ملی که در آن نمایندگان ملت ایران برای سرنوشت مملکت تصمیم گیری کنند تغییر کرد.
پرفسور یرواند آبراهامیان در این مورد مینویسد:
«دربار نخست خواسته مخالفان را ، که «گروهی از تروریست های جیره خوار انگلیس» خطابشان میکرد، نپذیرفت ، ولی هنگامی که با اعتصاب عمومی در تهران و سیل تلگراف ها از ایالات در پشتیبانی از معترضان روبه رو شد ، «مجلس اسلامی» کمتر دموکراتیکی را پیشنهاد کرد. اما سرسختی و پافشاری برای تشکیل «مجلس ملی» … تسلیم شدن دربار را گریز ناپذیر ساخت» (آبراهامیان،1377:ص109)
مظفرالدین شاه در پاسخ به اعتراضات و بست نشینی ها ، نامه ای به شرح زیر نوشت و با حذف عبارت «مجلس شورای ملی» پیشنهاد به تاسیس مجلس شورای اسلامی کرد، اقدامی که با مخالفت مشروطه خواهان مواجه شد :
«جناب اشرف صدراعظم، در تکمیل دستخط سابق خودمان به تاریخ چهاردهم جمادی الاخری 1324، امروز اجازه صریحه در تاسیس مجلس منتخبین فرموده بودیم. مجددا برای اینکه عموم اهالی و افراد ملت از توجهات کامله همایونی ما واقف باشند، امر و مقرر میداریم که مجلس مزبور را به شرح دستخط سابقه صحیحا دایر نموده، بعد از انتخاب اعضای مجلس، فصول و شرایط نظام نامه مجلس شورای اسلامی را موافق تصویب و امضای منتخبین، به طوری که موجب اصلاح امور مملکت و اجرای قوانین شرع مقدس مرتب نمایند که به شرف عرض و امضای همایونی ما موشح و مطابق نظام نامه مزبور ، این مقصود مقدس صورت و انجام پذیرد. 16 جمادی الثانیه 1324» (کرمانی،1357:ص558، جلد سوم)
اما مشروطه خواهان این نامه مظفر الدین شاه را با اینکه اجازه به تاسیس مجلس نمایندگان داده بود نمیپذیرند ، ناظم السلام کرمانی نویسنده کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» که در آن سال ها همراه و همبسته با مشروطه خواهان بود در مورد علت این نگرانی مینویسد:
«در دستخط که مجلس شورای اسلامی نوشته اند باید به این عبارت مجلس شورای ملی تبدیل شود. چه شاید بعضی به اغراض شخصیه یکی از مبعوثین (نمایندگان) را تکفیر کنند و آن وقت بگویند کافر در مجلس اسلامی چه میکند و شاید یک زمانی مانند شیخ فضل الله، ملایی پیدا شود که به غرض شخصی خود همه اهل مجلس را تکفیر و لااقل تفسیق (فاسق شمردن) کند.
آن وقت محرک مردم شود که کافر و فاسق را به مجلس اسلامی چه کار است؟ دیگر آنکه طائفه یهود و ارامنه و مجوس (زرتشتیان) نیز باید منتخب خود را به این مجلس بفرستند ، و لفظ اسلامی با ورود آنها نمیسازد، مناسب لفظ ملی است» (کرمانی،1357:ص562،جلد سوم)
در نهایت مظفرالدین شاه سه هفته پس از تحصن پیشنهاد «مجلس اسلامی» را کنار گذاشته و با انتخاب مشیرالدوله (پیرنیا) یکی از دولتمردان آزادی خواه به نخست وزیری فرمان تشکیل «مجلس شورای ملی» را امضا کرد. (آبراهامیان،1377:ص109)
در مورد مجلس شورای ملی بیشتر بخوانید:
کتاب نامه:
ناظم الاسلام کرمانی (1357)، تاریخ بیداری ایرانیان ، جلد سوم ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، مقدمه و بخش اول
آبراهامیان ، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب ، نشر نی، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ولیالی
