زبان آذری

در این نوشتار به اسنادی اشاره می‌کنیم که آشکارا نشان می‌دهند زبان آذری ایرانی تا حدود سال هزار هجری در آذربایجان رواج داشته است. از جمله در رساله روحی انارجانی آشکارا اصطلاحات زبان آذری کهن آمده است. پیش از آن هم مورخان و جغرافی‌دانانی مانند یعقوبی، خوارزمی، یاقوت حموی، حمدالله مستوفی و... درباره رواج زبان آذری کهن در آذربایجان پیش از فراگیری زبان ترکی سخن گفته‌اند.

زبان آذری، زبان رسمی مردم شمال غرب ایران پیش از ورود زبان ترکی بود. قدیمی ترین اشاره‌ها به زبان آذری توسط ابن مقفع نوشته شده است. دیگر نوشته‌ها در این باره، در مفاتیح العلوم خوارزمی و معجم البلدان آمده است. ضعف تدریجی زبان آذری با مهاجرت گسترده اقوام ترک زبان به آذربایجان آغاز شد که در چند مرحله انجام گرفت. از زمان تسلط سلجوقیان بود که قبایل ترک با کثرت بیشتری به آذربایجان روی آوردند و در روز گار صفویان نیز زمینه برای چیرگی بیشتر زبان ترکی بر آذری فراهم آمد.