دین کوروش بزرگ چه بود؟
نظرات گوناگونی درباره دین کوروش بزرگ مطرح شده اما شواهد مهمی از زردشتی (زرتشتی) بودن او در دسترس است. هرچند هخامنشیان در چهارچوب جهانبینی خود دارای تسامح مذهبی بودند و به باورهای اقوام گوناگون احترام می‌گذاشتند. در همان متن استوانه کوروش بزرگ که مردوک ستایش شده است، میتوان پیوند باورهای کوروش بزرگ به آیین زرتشتی را مشاهده کرد و متن استوانه کاملا یادآور اندیشه‌های ایرانی می‌باشد.
دین کوروش بزرگ چه بود؟ | نويسنده‌ها: مجید خالقیان، کوروش شهرکی، پوريا پارسا | واپسين به روزرسانی: ۱۴ فروردین ۱۳۹۸ |
بررسی یک پندار غلط (کوروش و مردوک)
نویسنده سرپرست: مجید خالقیان (دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه تهران)
یکی از مواردی که همواره مورد بحث پژوهشگران قرار گرفته، دین کوروش بوده و نظرات گوناگونی در این باره مطرح شده است. مسلم است که پادشاهان هخامنشی از جمله کوروش بزرگ دارای تسامح مذهبی بودند و به باورهای اقوام گوناگون احترام می‌گذاشتند. با این حال به نظر می‌رسد کوروش یکی از آیین‌های ایرانی را داشته و پرستنده اهورامزدا به عنوان خالق و آفریننده یکتا و پیروی آیین زردشتی (زرتشتی) بوده است.
اما این روزها میبینیم که عده‌ای با سطحی نگری بیان میکنند که کوروش بت پرست بوده است و موارد نادرستی را به این پادشاه خوشنام نسبت می‌دهند. این افراد بدون هم‌نفسی با شرایط آن دوران و بدون توجه به دیگر کتیبه‌ها و متون باستانی، مواردی را مطرح میکنند. این درحالی است که ما نباید ذهنیت امروزی خود را در بررسی واژه‌های متون باستانی وارد کنیم و باید توجه داشته باشیم که متون به زبانی دیگر نگارش یافته‌اند و فقط ترجمه‌ها و معنای واژه‌های در زبان کنونی کفایت نمی‌کند. بیشتر از هر چیز باید به درون‌مایه متون توجه داشته باشیم تا بتوانیم درک درستی از متون باستانی پیدا کنیم. همچنین باید متونی که به زبان بومی پادشاهان هخامنشی نوشته شده است را در نظر بگیریم. اینکه ما به دنبال سوء استفاده از واژه یا واژه‌هایی در کتیبه‌های باستانی باشیم و بدون در نظر گرفتن مطالب قبل و بعد از آن و بدون توجه به سایر منابع، صرفا برای زیر سوال بردن کوروش بزرگ مطالبی را مطرح کنیم نه کاری دانشورانه است و نه کاری انسانی است!
در این نوشتار سعی میکنیم با واکاوی منابع تاریخی، نظر پژوهشگران، آثار باستانی، رفتار دیگر شاهنشاهان هخامنشی و… دین کوروش بزرگ را بررسی کنیم.
.
نگاهی به منابع و نظر پژوهشگران
می‌دانیم که در کتیبه‌های پادشاهان هخامنشی پس از کوروش بزرگ از جمله داریوش بزرگ که خویشاوند کوروش بوده است، اهورامزدا گرامی داشته شده و به عنوان خدای بزرگ که آسمان و زمین را آفریده مطرح میشود.
شاید بتوان مهم‌ترین اشاره به دین کوروش بزرگ را در کتاب کوروپدیای (کوروش نامه) گزنفون مشاهده کرد. مطابق با گزارش گزنفون، کوروش از دینمردان که «مغان» نام داشتند، بهره می‌برد و آنها را برای اعمال دینی فرا می‌خواند (نک: کوروش نامه گزنفون، دفتر ۴، بخش ۵، بند ۱۴)، بسیاری از پژوهشگران با توجه به این مطلب و همچنین دیگر آثار، دین کوروش را با سنت مزدایی در پیوند می‌دانند.
مری بویس می‌نویسد که کوروش همانند نیاکانش زرتشتی بوده است و از موارد مهم مورد توجه او، میتوان به آتشکده‌های پاسارگاد اشاره کرد که یادآور آیین زرتشتی هستند و همچنین برخی از منابع یونانی که ارزش قابل توجهی برای مغان در دربار کوروش قائل شده‌اند (Dandamayev, 2011، نک: Boyce, 1988).
ماکس مالوان در مقاله خود که در تاریخ ایران کمبریج به چاپ رسیده است، گرچه از فقدان مدارک درباره دین زرتشتی کوروش سخن می‌راند اما نقاط مشترک بین رفتار کوروش با آموزه‌های زرتشت و اصول دین زرتشتی را در نظر دارد و احتمال می‌دهد از دین زرتشتی تأثیر پذیرفته باشد (مالوان، ۱۳۸۷: ص ۴۹۴).
تورج دریایی هم با آنکه اشاره میکند از عقاید مذهبی شخصی کوروش آگاهی اندکی داریم، اما معتقد است که شواهد آشکارا نشان دهنده آداب ایرانی وی می‌باشند. وی با توجه به منابعی مانند کتاب عزرا و متون بابلی که درباره کوروش سخن گفته‌اند و همچنین با استناد به پژوهش‌های پیشین، این چنین می‌آورد:
مضمون «درست کردن هر آنچه که خراب شده بود» دیدگاهی است که با اهوره‌مزدا ارتباط دارد. اهوره‌مزدا یا خدای خردمند، نماینده نظم در جهان هستی است، در حالی که انگره‌مینو نماینده بی نظمی/دروغ است. اگر این متن‌ها را در چارچوب ایدئولوژی ایرانی بخوانیم به نگرش ایرانی/مزدایی روشنی از پادشاه دست می‌یابیم که به عنوان نماینده اهوره‌مزدا، نظم (در اوستا: اشه، و در فارسی باستان: اَرته) را به زمین باز می‌گرداند (دریایی، ۱۳۹۳: ص ۲۳).
این درحالی است که آثار به جا مانده از پاسارگاد که آرامگاه کوروش در آنجا قرار دارد، سنت‌های ایرانی را نشان می‌دهد، از جمله چند آتشکده سنگی، بازمانده‌های نقش گل نیلوفر در ورودی آرامگاه کوروش که با میترا پیوند دارد و… (همان: ص ۲۵). همچنین نحوه قرار گیری پیکر کوروش بزرگ در آرامگاهش که چنین می‌نماید به صورتی بوده که خاک را آلوده نکند و یادآور باورهای زرتشتی است. این موارد به ما نشان می‌دهد که احتمالا اگر کوروش دین زرتشتی هم نداشته حداقل پیروی یک آیین ایرانی بوده است.
در اینجا اشاره میکنیم که مولانا ابوالکلام آزاد که دیدگاه وی درباره ذوالقرنین (ع) و کوروش مورد توجه اهالی تحقیق قرار گرفت و امروز کوروش به عنوان محتمل ترین گزینه برای ذوالقرنین مطرح است، دین کوروش را مرتبط با آیین زرتشتی می‌دانست و معتقد بود که کوروش پيرو دينی بود كه زردشت پيغمبر معروف ايران بنا نهاد (نک: دین کوروش از نظر مولانا ابوالکلام آزاد).
البته نباید فراموش کنیم که آیین زرتشتی در دوران ساسانی دست خوش تحولاتی شد و در ارزیابی آیین کوروش بزرگ، باید متوجه باشیم که معیار ما برای سنجش دین کوروش، آیین زرتشتی با تعاریف ساسانیان نیست. به نظر می‌رسد نوآوری‌ها و تحریف‌هایی در دوران ساسانی رخ داد و به این دلیل است که برخی از احکام زرتشتی ساسانی را در دوران اشکانی و هخامنشی مشاهده نمی‌کنیم یا مواردی بر خلاف آنها را در ایران پیش از ساسانیان میبینیم.
برای دانش بیشتر درباره تحولات آیین زرتشتی نگاه کنید به:
آنچه در کتیبه‌های هخامنشیان قابل توجه است اشاره به یک خالق یکتا می‌باشد که آسمان و زمین و مردم را آفریده است. هخامنشیان در کتیبه‌های خود روی این موضوع اصرار جدی داشتند به طوری که در اکثر کتیبه‌های هخامنشی این موارد را میبینیم که نشان دهنده اعتقاد به وجود خالق یکتا در نزد هخامنشیان است:
اهوره‌مزدا خدای بزرگ است که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید… (کتیبه داریوش بزرگ در نقش رستم با شناسه DNa، بند ١، ترجمه لوکوک).
کوروش، مردوک، آیین‌های ایرانی
اما برخی ادعا میکنند که دین کوروش با مردوک (خدای بابلی) در ارتباط بوده است. این موضوع می‌تواند به عنوان یک فرضیه (هرچند سست) باقی بماند اما رفتار افرادی که اکثرا رویکرد ایران‌ستیزانه دارند جالب توجه می‌نماید! آنها کوروش را بت پرست می‌خوانند و موارد نادرستی را به او نسبت می‌دهند. به نظر می‌رسد ارتباط آنچنانی بین هخامنشیان و ایرانیان با مردوک وجود نداشته است و آثار بسیار فراوانی نشان می‌دهد که کوروش پیوند تنگاتنگی با آیین‌های ایرانی داشته است.
آنچیزی که به نظر می‌آید این است که ادیان بابلی، در ایران جایگاهی نداشته است؛ آیا اگر کوروش مردوک را با تمام معیارهایی که در بابل رواج داشت، می‌پرستید نباید اثر قابل توجه و فراگیری از آن در فرزندان، خویشان و مردم آن دوره باقی مانده باشد؟ صرفا جایگاه مردوک به عنوان خدای بزرگ مورد توجه قرار می‌گیرد که در ادامه بیشتر در این باره توضیح می‌دهیم.
با این حال سیاست احترام به ادیان گوناگون در سراسر دوران فرمانروایی هخامنشیان وجود داشت به طوری که کوروش بزرگ و جانشینانش به ادیان گوناگون احترام می‌گذاشتند.
درباره ارتباط آیین کوروش بزرگ با مردوک معمولا به استوانه کوروش استناد میشود که در آن مردوک مورد ستایش قرار گرفته است. همان استوانه‌ای که با سنت‌های بابلی نوشته شده است.
در اینجا چندین و چند بحث وجود دارد، اول اینکه آیا شایسته است که دین و آیین بابلی را با آداب و رسوم اقوامی مانند عرب‌های عصر جاهلی مقایسه نمود و همه را به یک چشم دید؟!
در مرحله بعد باید به سنت‌های بابلی توجه ویژه داشت. تردیدی نیست که این استوانه توسط کاتبان بابلی و با سنت‌های بابلی نگارش یافته است. در زبان بابلیان کلمه‌ای که ما اکنون خدا می‌نامیم، مردوک بوده است و این موضوع طبیعی است که از مردوک به عنوان خدا در استوانه‌ای که با سنت بابلی و توسط بابلیان نگاشته شده است، یاد شود. لازم به ذکر است فرضیاتی وجود دارند که نگارش استوانه کوروش را توسط کاهنان بابلی و در بزرگداشت کوروش می‌دانند. به عبارت دیگر احتمال می‌رود که بابلیان گزارشی از رفتار و سخنان کوروش بزرگ با توجه به ارزش‌ها و نگرش‌های خود تهیه کرده‌اند؛ همانطور که یهودیان در منابع خود سخنان و رفتار کوروش را با ارزش‌ها و نگرش‌های خود گزارش کرده‌اند. اما این بدان معنا نیست که مثلا کاتبان یا کاهنان بابلی بدون اطلاع کوروش بزرگ این استوانه را نوشته باشند.
به هر حال این استوانه چه به دستور کوروش و چه توسط کاهنان در بزرگداشت کوروش نگارش یافته باشد، پیش از هر چیز نشان دهنده تسامح کوروش نسبت به سنت‌های بابلی است و احترام به آیین‌های ملل مغلوب است؛ البته طبیعی است که برای رساندن مفاهیم برای مخاطب بابلی از سنت‌های بابلی و این واژه‌ها بهره برده‌اند. سنت‌های بابلی را هم نباید با رفتار و باورهای عرب‌های دوران جاهلی یکی دانست.
توجه به این سنت‌های بابلی وقتی جالب میشود که در اسناد باقی مانده از دوران داریوش بزرگ و در سندی که در خود بابل و برای مخاطب بابلی تنظیم شده است، «بِل» جای «اهورامزدا» را گرفته است!!! می‌دانیم که در کتیبه بیستون اهورامزدا رهنمای داریوش است اما در قطعه‌ای از یک رونوشت بابلی کتیبه بیستون، که در خود بابل و بر یک یادمان سنگی کنده شده بود و به طور آسیب دیده به دست آمده است، خدای رهنمای داریوش، که همو نیز داریوش را به شاهی برگزیده به جای اهورامزدا در متن اصلی، بِل خوانده شده است. که خواننده بابلی از آن مردوک را برداشت خواهد کرد؛ یعنی همو که رهنمای کوروش نیز بود و اکنون رهنمای داریوش است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴). این نکته نشان می‌دهد که فرمان‌های پادشاهان هخامنشی متناسب با محل صدور آن ویژگی‌های دینی و فرهنگی آن محل را به خود می‌گرفته است، این تنها ترجمه لغوی نیست بلکه این کار در راستای تساهل مذهبی هخامنشی انجام می‌گرفته، جلب رضایت دینی مردم مورد حمایت شاه واقع می‌شده است.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، درون مایه متن و بررسی اندیشه درونی استوانه کوروش است. به نظر می‌رسد این تساهل مذهبی در راستای یک جهان بینی بود که با کثرت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت در ارتباط بود که فیلسوف بزرگی چون هگل به آن اشاره میکند. هگل شاهنشاهی ایران را بر خلاف حکومت‌های هند و چین، «کثرت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت» می‌داند که نخستین بار در جهان باستان در فلسفه زرتشت بیان شد و مبنای نظری تدوین مفهوم شاهنشاهی را فراهم آورد. یعنی شاهنشاهی‌ای که در عین آنکه اقوام گوناگون را تحت یک شاهنشاهی درآورده، در عین حال دارای وحدت و متصل به یکدیگر است (ن.ک: شاهنشاهی کورش بزرگ و جانشینان وی).
جالب آنکه رفتارهای مشابه و احترام به سایر ادیان توسط کوروش وجود دارد. برای مثال رفتار کوروش بزرگ با یهودیان در تاریخ مشهور است. کوروش بزرگ بعد از فتح بابل اجاره بازگشت یهودیان به اورشلیم را داد و حتی افرادی مسئول رسیدگی به اوضاع یهودیان شدند. یهودیان هم در منابع خود کوروش را ستایش کرده‌اند و از او به نیکی یاد کرده‌اند. حتی در بخش‌هایی از منابع یهودیان کوروش یک منجی از جانب یهوه خدای بزرگ یهودیان دانسته شده است.
در همان متن استوانه کوروش بزرگ که مردوک ستایش شده است، میتوان پیوند باورهای کوروش بزرگ به آیین زرتشتی را مشاهده کرد. اگر به جای آنکه با ظاهر‌نگری، درگیر واژه‌ها شویم، به صورت کلی به درون مایه متن نگاه کنیم، متن استوانه کاملا یادآور اندیشه‌های ایرانی می‌باشد اما با نمادها و نگرش‌های زبان دیگر بیان شده است. گویا این متن یک رفتار بر اساس اندیشه‌های ایرانی را با زبان دیگر گزارش میکند. این موضوع در دیگر متون از جمله متن‌های یهودیان هم مورد توجه قرار می‌گیرد.
دکتر تورج دریایی با بررسی منابع یهودی در کنار استوانه کوروش و با تحلیلی شایسته می‌نویسد:
در کتاب عزرا هم موضوع بازسازی پرستشگاه خدایان را می بینیم که در اسناد میان‌رودانی که در بالا ارائه شد دیده میشود…
این دیدگاه دارای اهمیت است، اما نه فقط برای اهداف تبلیغانی که کوروش می‌توانست با سنت‌های متعددی به آن دست یابد، بلکه به دلیل یک اندیشه کاملا ایرانی که من به آن معتقد هستم. مضمون «درست کردن هر آنچه که خراب شده بود» دیدگاهی است که با اهوره‌مزدا ارتباط دارد. اهوره‌مزدا یا خدای خردمند، نماینده نظم در جهان هستی است، در حالی که انگره‌مینو نماینده بی نظمی/دروغ است. اگر این متن‌ها را در چارچوب ایدئولوژی ایرانی بخوانیم به نگرش ایرانی/مزدایی روشنی از پادشاه دست می‌یابیم که به عنوان نماینده اهوره‌مزدا، نظم (در اوستا: اشه، و در فارسی باستان: اَرته) را به زمین باز می‌گرداند. در نتیجه پادشاهان بیدادگر پیشین (نبوکدنزار، نبونه‌ئید و…) نماینده بی‌نظمی / دروغ، اهریمن یا انگره‌مینو شدند. گذشته از این، نبونه‌ئید با کودتا در بابل به قدرت رسید، و از کوروش گزارشی در دست است که در آن او در تلاش برای بازگرداندن نظم نشان داده شده است. این کارهای کوروش بسیار همانند به آن چیزی است که در سنگ نوشته بیستون داریوش یکم آمده است که در آن پادشاه کوشش میکند آشوب‌ها و بی‌نظمی‌هایی که پس از مرگ کمبوجیه و به تخت نشستن یک غاصب، یعنی گئوماته مغ به وجود آمده بود را توضیح دهد (دریایی، ۱۳۹۳: صص ۲۳-۲۴).
اینگونه رفتار در نزد سایر پادشاهان هخامنشی که از اهورامزدا به عنوان آفریننده زمین و آسمان و مردم یاد کرده‌اند، دیده میشود؛ یعنی به نظر می‌رسد این احترام با توجه به باورهای ایرانی و نگرش‌های ایرانی صورت می‌گرفته است. در ادامه چند مورد را ذکر میکنیم.
.
رفتار کمبوجیه و گشایش مصر:
جانشین کوروش بزرگ یعنی کمبوجیه هم پس از فتح مصر همچون پدرش عمل کرد. او به سپاهیانش دستور داد تا شهر را غارت نکنند و از آثار به جا مانده مشخص است که کمبوجیه به عقاید مصری‌ها احترام گذاشت.
در واقع نمونه دیگر تساهل مذهبی نظیر کوروش بزرگ را در پسرش کمبوجیه میتوان دید. وی که فاتح مصر شناخته میشود از سوی مصریان فرعون خوانده شده و لقب مذهبی «مسوتی رع» یعنی «پسر خدای رع» به او داده شد (بروسیوس، 1390: ص 25) کمبوجیه نیز مانند پدرش با پذیرش این لقب دینی قصد جلب رضایت مصریان را داشت.
همچنین کتیبه‌ای به خط هیروگلیف بر روی مجسمه بدون سر متعلق به پسر کاهن بزرگ حک شده است که حاوی این مطالب است:
هنگامی که کمبوجیه، شاه بزرگ و شاه تمام کشور‌ها به مصر آمد، با او مردان بسیاری از کشورهای مختلف بودند. او در این کشور به تمام پادشاهی یافت.. سپس پادشاه به معبد سایس رفت و در برابر الهه نیت به خاک افتاد… او مرا پزشک بزرگ نامید و من به دستور پادشاه، زمین‌های خوب به کاهنان دادم، کودکان را غذا دارم، کارهای سودمند برای تنگدستان و یتیمان انجام دادم و به فرمان شاه، همه را از گرفتاری‌های بزرگ رهانیدم (محمدپناه، ۱۳۸۴).
محتوایات این کتیبه یادآور استوانه کوروش می‌باشد و شباهت آشکاری به آن دارد. تصور اینکه در یک نسل بعد از کوروش به یکباره پادشاه بعدی، آیین‌های مصری را بپذیرد سخت می آید. بنابراین کاملا منطقی است که سیاست احترام به ادیان، یک رفتار جاافتاده در خاندان هخامنشی بوده است و تداوم آن در روزگار بعدی این موضوع را روشن تر می سازد.
.
رفتار داریوش بزرگ نسبت به پیروان سایر مذاهب:
آنچه که درباره زمان داریوش مهم می‌نماید این است که کتیبه‌های مفصلی به زبان مادری هخامنشیان نگارش یافت و ما بیشتر با آیین بومی آنها آشنا می‌شویم. در کتیبه‌های پارسی باستان داریوش، آشکارا اهورامزدا ستایش شده و خدای بزرگ دانسته شده است.
اما با این حال سیاست احترام به ادیان گوناگون همچنان تداوم یافت، به طوری که باز هم رفتار داریوش یادآور رفتار کوروش و کمبوجیه است. در زمان داریوش باز هم گروه دیگری از یهودیان به بازسازی معابد خود پرداختند و این نشان از احترام داریوش به آیین آنها دارد (بادامچی، ١٣٩١: ص ۲۰). در آثار به جا مانده از مصر هم احترام به عقاید بومی به چشم می‌خورد.
احترام داریوش به ادیان بومی مصر در کتیبه‌های به جا مانده از وی در مصر آشکار است. در پشت لوح مشهور داریوش در آن دیار، یک کتیبه مصری وجود دارد و بالای این کتیبه نقش خدای رع (قرص خورشید بالدار) و نقش خدایان هپی در حال انجام مراسم آیین گره زدن گل‌های لوتوس و پاپیروس دیده میشود. جالب آنکه داریوش در آثار مصری فرعون خوانده میشود و نام وی در کتیبه های مصری آنتریوش ثبت شده است (محمدپناه، ۱۳۸۴: ص ۹۰).
این رفتار داریوش در مصر کاملا یادآور رفتار کوروش در بابل است اما آشکار است که داریوش بزرگ اهورامزدا را می‌پرستیده است و حتی در کتیبه‌هایی که به پارسی باستان در مصر به دست آمده، اهورامزدا ستایش شده است.
پیش از این اشاره شد که در قطعه‌ای از یک رونوشت بابلی کتیبه بیستون، که در خود بابل و بر یک یادمان سنگی کنده شده بود و به طور آسیب دیده به دست آمده است، خدای رهنمای داریوش، که همو نیز داریوش را به شاهی برگزیده به جای اهورامزدا در متن اصلی، بِل خوانده شده است. که خواننده بابلی از آن مردوک را برداشت خواهد کرد؛ یعنی همو که رهنمای کوروش نیز بود و اکنون رهنمای داریوش است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴).
تندیس داریوش بزرگ با سبک و سیاق هنر مصری
بت پرستی و آیین ایرانیان
به طور کلی بت پرستی عرب جاهلی، هیچگاه در ایران رواج نداشته است همچنین آیین و آداب بابلی هم در ایران جایگاهی نداشت که مردوک و تندیس مربوط با معیارهای بابلی مورد ستایش ایرانیان قرار بگیرد و باید معیارهای ایرانی را مورد توجه قرار دهیم. بعید به نظر می‌رسد که به یکباره کوروش پرستشگر مردوک با معیارهای بابلی شده باشد.
همانطور که اشاره شد این موضوع که کوروش مورد ستایش بابلیان و یهودیان قرار گرفته است و هر کدام ادیان متفاوتی داشتند، نشان می‌دهد که کوروش مطابق سنت‌های ایرانی نوعی بردباری نسبت به ادیان گوناگون داشت، برای همین اینچنین در متون بابلی و یهودی مورد ستایش قرار گرفته است.
می‌دانیم که علاوه بر منابع بابلی، کوروش در آثار یهودیان بسیار ستایش شده و حتی یک منجی از طرف خداوند دانسته شده است کوروش به پرستشگاه‌های یهودیان هم رسیدگی کرده است. پس آیا صرفا با توجه به این متون کوروش را باید یهودی بدانیم؟!
البته در بحث دین کوروش با توجه به عقاید خاص یهودیان، منابع آنها اهمیت خاصی پیدا میکند. یهودیان به عنوان یکتاپرستانی معتقد مطرح هستند و ستایش کوروش در منابع آنها، قابل توجه است چرا که علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، با توجه به متون یهودی می‌نویسد:
یهود با آن تعصبی که به مذهب خود دارد هرگز یک مرد مشرک را مسیح پروردگار و هدایت شده او و مؤید به تأیید او و راعی رب نمی‌خواند (طباطبایی، ۱۳۶۳: ص ۶۶۰).
این موارد نشان دهنده یکتاپرستی کوروش می‌باشند که البته کوروش با توجه به آیین‌های ایرانی نوعی تسامح نسبت به سایر ادیان را داشته است. همانطور که در دوران بعدی شاهد آن هستیم.
لازم به ذکر است با آنکه هخامنشیان بردباری به سایر ادیان داشتند، در کتیبه‌های خود به وجود خالق یکتا (خدایی که آسمان و زمین و مردم را آفریده است) اصرار ویژه‌ای داشتند. یعنی در میان همه وجود های معنوی و ایزدان که مورد ستایش قرار می‌گرفتند، خدای بزرگ به عنوان خالق یکتا مطرح بود که این خود بازگوکننده یکتاپرستی آنها است.
در هر حال تسامح مذهبی کوروش و هخامنشیان در آن دوران بسیار نتایج مثبتی داشت چرا که بسیاری از سلاطین پیش از کوروش و هخامنشیان، به نابودی معابد افتخار میکردند و گاه معابد را ویران میکردند. این بی حرمتی‌ها به ادیان ملل باعث شد تا قرن‌ها جنگ‌هایی صورت گیرد و هزاران انسان در این جنگ‌های خونین کشته شوند. اما کوروش و هخامنشیان با تسامح مذهبی و خردمندی، تا حدودی به چنین جنگ‌هایی پایان دادند.
نگاه کنید به:
بررسی واژه خدایان و جایگاه خدای بزرگ
با این وجود برخی با توجه به ترجمه‌های پارسی از استوانه کوروش بزرگ و کتیبه‌های هخامنشی که اصطلاح «خدایان» آمده است، به دنبال این هستند که یکتاپرستی کوروش بزرگ را زیر سوال ببرند.
اشکال مهم و اساسی دیدگاه آنها این است که بدون آگاهی از مفهوم واژه‌ها در زبان‌های باستانی و بدون شناخت از باورهای مردمان باستانی صرفا با توجه به ترجمه‌های امروزی (که البته اکثر اوقات مترجم هم ذکر نمی‌شود) و آن هم شاید با توجه به برداشت خودشان از ترجمه‌ها نتیجه گیری میکنند. تاریخ پژوهی کار ساده‌ای نیست و نیاز به مطالعه دقیق‌تر دارد.
اجازه بدهید برای روشن تر شدن بحث به جای واژه «خدا» که این روزها در نزد عموم مردم معادل «الله» است از واژه وجودهای معنوی استفاده کنیم. در ایران باستان واژه خدا مفهوم کنونی که در نزد مردم کنونی ما دارد را نداشته است.
اشاره به وجودهای معنوی (به پارسی باستان: بگ) در دوران هخامنشیان از دو جنبه قابل بررسی است. گاهی بدون تردید منظور همان خدای بزرگ بوده است اما گاهی هم وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار می‌گرفتند. ایزدان در آیین زرتشتی شباهت‌هایی به فرشته‌ها در ادیان ابراهیمی دارند هرچند معادل سازی چندان دقیق نیست و برای روشن شدن بحث این شباهت مورد توجه قرار می‌گیرد. به هر حال همانطور که مری بویس می‌نویسد اینکه اهورامزدای آفریننده را یاران و مددکاران آسمانی مدد می‌رسانند از تعالیم زرتشت پیروی میکند (ن.ک: بویس، ١۳۷۷: صص ١۹۸-١۹۹).
ستایش وجودهای معنوی سایر اقوام هم چنین شرایطی داشته است. برخی از وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار داشتند و برخی مانند مردوک جایگاه خدای بزرگ را داشته است. می‌دانیم در استوانه کوروش بزرگ، مردوک در جایگاه خدای بزرگ قرار دارد و همانطور که ذکر شد در زمان داریوش سندی در دست است که مردوک معادل اهورامزدا است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴).
با بررسی متون میان رودانی در می یابیم که مردوک در واقع یک «وجود معنوی» و خدای بزرگ بوده است و تندیس صرفا نماد آن بوده است.
در واقع اینطور برداشت میتوان کرد که در دوران هخامنشیان خدای بزرگ را با نام‌های مختلف خوانده‌اند. یک جا در میان ایرانیان که خدای بزرگ را با نام «اهورامزدا» می شناختند و جای دیگر در میان بابلی‌ها که از «بل» (مردوک) بهره برده است.
گاهی اوقات در ترجمه‌های متون باستانی از واژه «خدا» یا اصطلاح «خدایان» استفاده میکنند و متأسفانه برخی از ظاهر نگرها آن را به شرک ربط می‌دهند. مثلا در ترجمه کتیبه نو یافته خشایارشا از واژه خدایان استفاده شد که در واقع در پارسی باستان واژه «بَگ» را به خدا ترجمه کرده بودند که چندان هم نادرست نیست. چرا که «بگ» به معنا «سرور و بزرگ» است و به «وجودهای معنوی» اشاره دارد. در کتیبه خشایارشا می گوید اهورامزدا بگی بزرگ تر از همه بگ هاست که به عبارتی بیان کننده یکتاپرستی خشایارشا است و قرار گرفتن بگ‌های دیگر در جایگاه ایزدان که پیش از این توضیح داده شد.
.
پاسارگاد و نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش بزرگ در آرامگاهش
بسیاری به نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش در آرامگاهش ایراد میگیرند و مدعی می‌شوند که برخلاف عقاید زرتشتیان است. این در حالی است که بر خلاف فضاسازی رسانه‌ای این افراد، با بررسی آرامگاه کوروش بزرگ در می‌یابیم که نحوه قرار گیری پیکر کوروش بزرگ در آرامگاهش یادآور سنت‌های زرتشتی است چرا که به نظر می رسد پیکر کوروش با خاک فاصله داشته است.
هرچند درباره نحوه قرار گیری پیکر کوروش در آرامگاهش چند فرضیه مطرح شده است که در ادامه به آن می‌پردازیم ولی پیش از هرچیز باید چارچوب خود را از عقاید زرتشتیان تعریف کنیم. آیا وجود منابع فقهی زرتشتی که امروز در دست داریم، کافی است تا از احکام زرتشتیان عصر هخامنشی و کوروش به صورت کامل و دقیق آشنایی پیدا کنیم؟! پیش از این هم اشاره شد که در ارزیابی آیین کوروش بزرگ، باید متوجه باشیم که معیار ما برای سنجش دین کوروش، آیین زرتشتی ساسانی نیست. با توجه به منابع گوناگون از جمله کتیبه‌های هخامنشی، منابع یونانی و آثار به جا مانده از ایران باستان، میتوان گفت بسیاری از ایرانیان مزداپرست بوده اند و خود را پیروی زرتشت، پیامبر باستانی ایرانی می‌دانستند. ولی به مرور تحولاتی در آیین زرتشت رخ داد و سنت های دینی گوناگونی در میان ایرانیان شکل گرفت. اما در دوران ساسانی تحولات بزرگی در آیین زرتشتی رخ داد که به زرتشتی ساسانی مشهور است.
برای دانش بیشتر درباره تحولات آیین زرتشتی نگاه کنید به:
این موارد ذکر شد تا تأکید شود که اگر پیکر شخصی در زمان هخامنشی دفن شده و در دخمه قرار نگرفته است، لزوماً دلیلی بر غیر زرتشتی بودن او نیست، چرا که احتمال دارد احکام آن عصر زرتشیان و اقوام گوناگون ایرانی متفاوت بوده باشد. می‌دانیم بسیاری از پادشاهان هخامنشی دفن شده اند و از آنها کتیبه به جا مانده است که خود را پرستشگر اهورامزدا معرفی می کنند؛ اتفاقا آنها از خویشاوندان کوروش بزرگ هستند.
درباره تشریفات مردگان در آداب و رسوم ایرانیان دوره هخامنشی با سنت‌های متفاوتی در منابع برخورد میکنیم. در تاریخ هرودوت صرفاً درباره تشریفات مغ‌ها با اطمینان میگوید که کالبد مرده توسط پرندگان یا سگ‌ها دریده می‌شدند (تاریخ هرودوت، کتاب ۱، بند ۱۴۰) اما هرودوت مغ‌ها را فقط یکی از قبایل مادی می‌داند (همان: کتاب ۱، بند ۱۰۱). از طرفی می‌دانیم که پادشاهان هخامنشی هم دفن شده اند و احتمالا تشریفات پارس‌ها و مادها تفاوت‌هایی داشته است.
هنگامی که این موارد را کنار هم بگذاریم به نظر می‌رسد، رسم دخمه در ابتدا یک رسم محلی در میان یکی از قبایل مادها (مغان) و شاید برخی دیگر از اقوام ایرانی بوده است. بعدها (شاید پس از چند قرن) احتمالا وقتی که این طیف قدرت بیشتری گرفتند، به دنبال فراگیر کردن آن بودند.
آنچه در منابع درباره تشریفات پیکر بی‌جان کوروش گفته میشود جالب توجه است چرا که مستقیم به حضور زرتشت (احتمالا منظور مغ یا روحانی زرتشتی است) اشاره دارد. نکته مهم دیگر تشریفات و مراسم مذهبی مخصوص است.
با توجه به مواردی که در سیاحت‌نامه فیثاغورث آمده است، کوروش ابتدا در اکباتان و در خاک دفن شده بود، سپس برای گرامی‌داشت وی، پیکرش را در تابوت گذاشتند و به پاسارگاد آوردند. در نهایت تابوت کوروش با تشریفات مغان در بنایی از آثار کمبوجیه قرار گرفته است! در این گفته به وصیتنامه مشهور کوروش هم اشاره میشود که گزنفون آن را نقل کرده و در آن کوروش وصیت کرده است که پیکرش را به خاک بسپرند (کوروش نامه گزنفون، دفتر ٨، بخش ٧، بند ٢۵)، با توجه به نوشته سیاحت‌نامه فیثاغورث در حقیقت وصیت کوروش در ابتدا انجام شده و او را در خاک اکباتان دفن کرده اند و بعدها او را به پاسارگاد برده اند (نگاه کنید به: خاکسپاری کوروش بزرگ به روایت فیثاغورث).
در اصالت این گفته، شک و تردید وجود دارد و احتمالا تاریخ نوشتن سیاحت‌نامه فیثاغوث بعد از حمله اسکندر به ایران است، بنابراین در پذیرش تاریخی آن باید محتاطانه عمل کرد.
به هر حال درباره محل قرار گیری پیکر کوروش در آرامگاهش چند دیدگاه گفته شده که هیچ کدام لزوماً نمی‌توانند مخالف آیین زرتشتی و مزداپرستی او باشند، چرا که احتمالا سنت‌های گوناگونی برای خاکسپاری ایرانیان مزداپرست وجود داشته است. کوروش ممکن است یا با توجه به سنت پارس‌ها در آرامگاهش قرار گرفته باشد و یا با توجه به سنت مغان که بخشی از مادها بودند؛ می‌دانیم که پدر کوروش پارسی و مادرش مادی بوده است.
در اینجا به چند مورد اشاره میکنیم و به بررسی اجمالی آنها می‌پردازیم.
.
پیکر در تابوت و بالای آرامگاه:
مهم ترین فرضیه که بر اساس متون تاریخی است میگوید که پیکر کوروش در بخش بالای آرامگاه و در تابوتی قرار داشته است. لوازمی از کوروش هم در کنار تابوت او گذاشته بودند که پس از حمله اسکندر توسط اشخاصی ناشناس به تاراج رفته است. در این شیوه، عدم تماس پیکر با خاک را مشاهده میکنیم که یادآور همان باورهای زرتشتیان است.
وجود تابوت در قسمت بالای آرامگاه کوروش، در منابع مرتبط با اسکندر نقل شده است. اریستوبولوس، یکی از همراهان اسکندر درباره آرامگاه کوروش مواردی را نقل کرده و توسط آریان در کتاب آناباسیس ثبت شده است. در این منبع اشاره میشود که بخش‌های پایینی آرامگاه را سنگ‌هایی به شکل مربع تشکیل می‌دادند و در بالای آرامگاه محفظه ای قرار داشته است. در داخل آن محفظه، تابوتی طلایی بوده است که پیکر کوروش در آن قرار داشته است و یک نیمکت با پایه‌هایی طلایی در کنار تابوت گذاشته بودند. موارد دیگر مانند یک شنل آستین‌دار، لباس‌های گوناگون و همچنین یک میز در محفظه وجود داشتند. نکته ای که جالب است وجود یک محل برای روحانیان در فضای آرامگاه کوروش بوده است که از آرامگاه نگهداری میکردند (Arrian, 29.1-11).
اگر بپذیریم از ابتدا کوروش به این ترتیب در این بنا قرار داشته، به نظر می‌رسد کوروش با توجه به تشریفاتی نزدیک به تشریفات مغان در آرامگاهش قرار گرفته است و از این روی آرامگاه کوروش بزرگ یادآور باورهای زرتشتی می باشد.
.
پیکر در بدنه یا سقف آرامگاه:
نظرات دیگر می‌گویند که پیکر در بدنه یا سقف آرامگاه قرار گرفته است که باز هم یادآور سنت عدم تماس پیکر با خاک می‌باشد. همانگونه که از شکل آرامگاه آشکار است، آرامگاه به وسیله پلکانی سنگی از سطح زمین جدا شده است.
.
دفن پیکر در خاک:
یافته های فراوانی وجود دارد که ایرانیان در عصر هخامنشی مردگان خود را دفن می‌کرده اند. دفن مردگان برخی را واداشته است که آیین هخامنشیان را خلاف آیین زرتشتی بدانند! اما اشاره‌های زیادی در سنگ نبشته‌های هخامنشی و همچنین منابع یونانی نشان می‌دهد که آیین زرتشت جایگاه قابل توجهی داشته و پادشاهان گرایش آشکاری به آن داشته‌اند.
پیش از این اشاره شد که احتمالا رسم دخمه در ابتدا یک رسم محلی در میان یکی از قبایل مادها (مغان) بوده است و بعدها (شاید پس از چند قرن) به دنبال فراگیر کردن آن بودند. البته هیچ بعید نیست کوروش که مادرش یک مادی بوده است، با توجه به این رسم در آرامگاهش قرار گرفته باشد که در گفته مورخان یونانی همزمان اسکندر که از آرامگاه کوروش دیدن کرده‌اند، چنین تشریفاتی به نظر می‌آید.
با این حال از زمان هخامنشیان گورهای زیادی از سراسر کشور به دست آمده که همه گواه دفن مردگان است. در بخش‌های زیادی از شاهنشاهی ایران معمول بود که مردگان را کف خانه دفن کنند. این رسم در بین النهرین، در سوریه و در فلسطین هم جاری بود. کف گلین این خانه‌ها را، در حاشیه دیوارها می‌کندند و مرده را در آن قرار می‌دادند. در خانه‌های اشرافی تر و محکم تر به جای کف حیاط، کف اتاق را می‌شکافتند. شیوه ساده تدفین پیچیدن مرده در کفن و خاک کردن آن ها بود. نوع تجملی تر این بود که مرده را در گلی ذخیره آذوقه جای می‌دادند و سپس در گودالی می‌گذاردند. ظاهراً برای این کار از کندوهای لب پریده و گاهی هم شکسته هم استفاده می‌شده است. برای کودکان خردسال از تشت و لگن و خمره های گلی استفاده می‌شد (گیرشمن، ۱۳۸۸: صص ۱۶۵-۱۶۷).
مشهور ترین دفن مرده‌های هخامنشی مرتبط با شاهنشاهان است و جالب آنکه کتیبه‌هایی از آنها به جا مانده که خود را پرستشگر اهورامزدا معرفی میکنند. هنگامی که این کتیبه‌ها را با منابع یونانی بسنجیم – که در منابع یونانی نام زرتشت به صورت آشکار آمده است – به نظر می‌آید که پادشاهان هخامنشی زرتشتی بوده اند. البته باید توجه داشت که دفن شاهنشاهان هخامنشی از پس از داریوش بزرگ شرایط خاصی داشته است به طوری که در کوه‌های سنگی آرام می‌گرفتند. شاید انتخاب سنگ به منظور همان نیالودن خاک بوده است.
از سوی دیگر هرودوت می‌نویسد پارسیان پیش از به خاک سپردن، پیکر را با موم می‌پوشانند (هرودوت، کتاب ۱، بند ۱۶۷). دقیقا جنس این موم چه چیزی بوده است بر ما پوشیده است اما آیا این کار نمی‌توانسته است به منظور عدم آلودن خاک باشد؟!
پس اگر فرض کنیم که کوروش بزرگ در ابتدا دفن شده است که برخی از منابع مانند کوروش نامه گزنفون هم در وصیت کوروش به آن اشاره میکنند (کوروش نامه گزنفون، دفتر ٨، بخش ٧، بند ٢۵) منافاتی با مزداپرستی آن عصر نداشته چرا که به نظر می‌رسد در احکام اقوام گوناگون ایرانی در زمان هخامنشی که اتفاقا زرتشتی بودند، چنین منعی نبوده و فراگیر شدن رسم دخمه به دوران پس از هخامنشیان مرتبط است.
.
سخن پایانی
از مجموعه شواهد موجود، این موضوع به دست می‌آید که کوروش با توجه به منش و رفتارش فردی یکتاپرست و به احتمال فراوان پیرو آیین زرتشتی بوده است. با این حال کوروش بزرگ دارای تسامح دینی بوده و به ادیان دیگر احترام می‌گذاشته کمااینکه به دین یهودیان هم احترام فراوانی گذاشت. این تساهل و تسامح دینی در راستای جهانبینی هخامنشیان و حتی سنت‌های مزدایی بوده است. دیگر پادشاهان هخامنشی هم دارای تسامح دینی بودند و این تسامح در فرهنگ ایرانی حتی تا دوره پس از اسلام در میان ایرانیان وجود داشته است.
کوروش بزرگ به عنوان محتمل ترین گزینه برای حضرت ذوالقرنین (ع) در قرآن مجید مطرح است بنابراین به تأیید بسیاری از عالمان دینی، چنین شخصیتی که در کتب آسمانی از او یاد شده، فردی یکتاپرست و پیرو ادیان الهی بوده است.
با آنکه درباره تسامح دینی کوروش بزرگ و دیگر پادشاهان هخامنشی تقریبا اطمینان داریم، اما با توجه به فقدان داده‌ها نمی‌توان صددرصد به باورها و جزئیات دقیق آداب و رسوم رایج شخص کوروش پی برد، کمااینکه چنین شرایطی برای دیگر اشخاص تاریخی وجود دارد، اما احتمالاً کوروش یکی از آیین‌های ایرانی را داشته و پرستنده اهورامزدا بوده است.
همچنین نگاه کنید به:
.
دریافت نگارش درخور چاپ این نوشتار (نسخه PDF)
کلیک کنید:
بن مایه‌ها و یاری نامه‌ها:
– خالقیان، مجید؛ پارسا، پوریا؛ شهرکی، کوروش (۱۴ فروردین ۱۳۹۸). «دین کوروش بزرگ چه بود؟». پایگاه خردگان.
نشانی رایاتاری: kheradgan.ir/?p=388
– استالپر، متیو و. (١۳۹۴). «فرم، زبان، و محتوای استوانه کورش». در کورش بزرگ: بنیادگذار امپراتوری هخامنشی. گردآوری تورج دریایی. ترجمه خشایار بهاری. تهران: فرزان روز.
– بادامچی، حسین (١٣٩١). فرمان کورش بزرگ، تهران: نگاه معاصر.
– بروسیوس، ماریا (1390)، ایرانیان عصر باستان، ترجمه هایده مشایخ، انتشارات هرمس ،چاپ اول
– بویس، مری (١۳۷۷). چکیده تاریخ کیش زرتشت. ترجمه همایون صنعتی زاده. تهران: انتشارات صفیعلیشاه.
– دریایی، تورج (۱۳۹۳). «مذهب کوروش بزرگ». در کوروش بزرگ پادشاه باستانی ایران. ترجمه آذردخت جلیلیان. تهران: توس. صص ۲١-۲۸.
– طباطبایی، سید محمد حسین (۱۳۶۳). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی. بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
– گری، لوییس (بهار و تابستان ۱۳۸۲). «هخامنشیان و دین زرتشت». رشد آموزش تاریخ. ترجمه حسین حیدری. ش ۱۲.
– گیرشمن، رومن (۱۳۸۸). تاریخ ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. تهران: سپهر اذب.
– گزنفون (١٣٨٩). زندگی کوروش. ترجمه ابوالحسن تهامی. تهران: نگاه.
– لوکوک، پی‌یر (۱۳۸۹). کتیبه‌های هخامنشی. ترجمه نازیلا خلخالی. به کوشش ژاله آموزگار. چاپ سوم. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
– مالوان، ماکس (۱۳۸۷). «کوروش بزرگ». در تاریخ ایران کمبریج. ج ۲، قسمت ۱. ترجمه تیمور قادری. تهران: مهتاب.
– محمدپناه، بهنام (۱۳۸۴). اسرار تمدن مصر باستان. تهران: سبزان.
– هرودوت (١٣٨٩). تاریخ هرودوت. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: اساطیر.
– Arrian of Nicomedia. “Alexander and the tomb of Cyrus”. translate by Aubrey de Sélincourt . Livius.
– Boyce, Mary (1988). “The Religion of Cyrus the Great,” in A. Kuhrt and H. Sancisi-Weerdenburg, eds., Achaemenid History III. Method and Theory, Leiden, pp. 15-31
– Dandamayev, Muhammad A (2011). “CYRUS iii. Cyrus II The Great”. In Encyclopædia Iranica. Originally Published: December 15, 1993. Last Updated: November 10, 2011
يک خواهش دوستانه
اگر قصد رونوشت از اين نوشتار را داريد، بن‌مايه (www.kheradgan.ir) و نويسنده آن را ياد کنيد
مطالب مشابه
دیدگاهتان را ثبت کنید
این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.
پست قبلی سازندگان تخت جمشید چه کسانی بودند؟
پست بعدینام های شاهنامه
شما که احکام اسلام رو اینطوری تفسیر می کنی کاملا معلومه که اصلا اعتقادی نداری به خدا و روز قیامت.
و نه از انسانیت و خوب بودن کوروش به عنوان یک مرد تاریخی بویی بردی.
چون بدون اطلاع و در جهت تخریب اسلام دروغ های واضحی رو مطرح میکنی.
و معلومه که تو هم مثل برخی اسلام ستیزها، میخوای کارهای داعشی ها رو به اسلام مرتبط کنی.
اگه واقعا مغرض نیستی میتونی برای اطلاع از بی اساس بودن تهمت هایی که به اسلام روا می دارند به کتاب های استاد مطهری رجوع کنی.
یا حداقل یک بار معنی قرآن رو بخونی و احادیث معصومین رو در مورد انسانیت بخونی تا بفهمی مدعیان حقوق بشر که هر روز یه جایی رو بمب باران می کنند و جنگ های جهانی به راه می اندازند و در ملل مختلف دعواهای قومی و مذهبی ایجاد میکنن برای بهره کشی و استثمار، مناسب این توهین ها هستند نه اسلام عزیز.
میشه لطفا کوروش بزرگ رو به یهودیان و اعراب نچسبونین؟ خدای یهود که مثل خدای اسلام هم از قربانی حیوانات خوشش اومده و هم از جنگ و خونریزی و غنیمت بردن اموال و بانوان جوامع دیگه. نظرات محترمتونو در اینجور پیجها نفرستید. چهارچوب اخلاقی کوروش همون چهارچوب اخلاقی گاهانی بوده و نه سامی
او پیغمبر زاده وپسرخاله خضر پیامبر بوده که نام خضر پیامبر در قران امده پس میتوان نتیجه گرفت او یکتا پرست بوده. در ضمن حضرت دانیال نخست وزیر او بود. حتما از ایشان نیز چیزهایی از یکتا پرستی یاد گرفته اند
برای زرتشی بودن او یک خط سند معتبر وجود ندارد بعد شما کورش مردوک پرست را چسباندی به حضرات خضر و دانیال
جناب محمد لطفا یک بار مطلب را بخوانید و صرفا به دنبال پاسخ دادن به دیگران در بخش دیدگاه ها نباشید
کوروش اگر زرتشتی است چرا دفن شده ؟؟؟ در صورتی که زرتشتیان مردگانشان را می سوزانند یا در دخمه می گزارند
جناب امیر صمیمانه خواهش میکنم یک بار مطلب را بخوانید. پاسخ کامل در بخش «پاسارگاد و نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش بزرگ در آرامگاهش» در همین نوشتار به صورت کامل آمده است. در ضمن زرتشتیان هیچ گاه پیکر را نمی سوزاندند و سوزاندن پیکر کاری ناپسند در میان آنها بوده و هست. لطفا بیشتر مطالعه بفرمایید
خضرکه از نژاد عبرانی ها و از قوم یهود بوده کوروش از نژاد آریایی ها و پارس ها بوده..یه آدم خوب توتاریخ پیدا شده لطفا به پیغمبران ربطش ندین..هرچی بود حداقل زنباز و عیاش و مردم کش نبود.. [این بخش به دلیل رعایت نکردن پیمان نامه کاربری حذف شد]
سلام, با تشکر از مطالب.
به نظر من باید در عرصه رسانه ای افراد مومن و معتقد به اسلام و ایران اسلامی, کوروش رو به عنوان یک عبد صالح خدا با مقامی بلند کاملا تصاحب کنن و با رفع شبهات اون رو از تصاحب توسط افراد نژادپرست یا ضداسلام یا غربی ها و صهیونیست ها نجات بدن. استعمار گرها در طول این سال ها از این شخصیت به شدت سواستفاده کردن و حالا که کارشون اونطور جواب نداد رو به تخریب این افراد نظیر فیلم ۳۰۰ آوردن.
کوروش با لقب ذوالقرنین (یکی از القاب حضرت علی فکر کنم و امام زمان هم ذوالقرنین هست), یکی از فرستاده های خدا برای گسترش دین و حاکمیت دین خودش هست در امتداد رسالت افرادی مثل نوح و موسی و عیسی که در اوج خودش به حضرت محمد مصطفی میرسن و امامان ما و در عصر ما امام زمان. اون هم طبق همین آیین تسلیم در برابر خدا رفتار میکنه مثل سلیمان نبی که حکومت تشکیل داد. پس چیزی جدای از ما و غریبه از ما و یا دین ما نیست.
باید در هویت او و چیزی که ازش میدونیم یک بازنگری اساسی و تعمق جدی بشه و به طور کامل به مردم به عنوان یک ایرانی مطیع امر خدا معرفی بشه. این وقت به نظرم حق مطلب ادا شده
ممنون
تشکر بابت اطلاعاتتون.من دوتا سوال واسم پیش اومد.اگه بخاطر اتشکده‌ها یا هر دلیل دیگه بگیم کوروش زرتشتی بوده چرا قبر دارد؟ مگر زرتشتیها جسدها را در برابر لاشخورها قرار نمیدن و چرا قبرستان زرتشتی نداریم. سوال دوم اینکه اگه در سنگ نوشته بابلی نوشته شده “خدای من مردوک”و شما میگید که بابلی‌ها در ترجمه خودشون از خدای کوروش بجای کلمه مورد نظر کوروش معادل خودشون مردوکو نوشتن پس چرا این کارو در رونوشت بابلی از کتیبه بیستون انجام ندادن و اونجا از کلمه “بل”استفاده کردن؟ ممنون از وقتی که میگذارید.
درود بر شما. از مهر شما سپاس گزاریم
دوست گرامی پاسخ به پرسش های شما در متن موجود است و حتی بخشی ویژه را به نحوه قرار گیری کوروش بزرگ در آرامگاهش قرار داده ایم. پیشنهاد می کنیم یک بار دیگر متن را به صورت کامل مطالعه بفرمایید
رسم دخمه در دوران هخامنشیان مختص مغان مادی بوده است و نه همه ایرانیان. شاید در دوران ساسانی به دنبال فراگیر کردن این سنت بودند بنابراین ما نباید یافته های دوران ساسانیان را به دوران هخامنشیان فرافکنی کنیم. در واقع بر اساس متون زرتشتی نباید پیکر شخصی که از دنبا رفته، خاک را آلوده کند. معتبر ترین فرضیه ای که درباره پیکر کوروش در آرامگاهش بیان شده است این موضوع را به صورت کامل رعایت کرده است. یعنی کوروش در اتاقی در بالای آرامگاه جای گرفته و پیکر او با خاک تماس نداشته است. وجود آرامگاه به هیچ عنوان خلاف آیین زرتشتی نیست کما اینکه دیگر پادشاهان هخامنشی که اهورامزدا را به عنوان آفریننده یکتا معرفی کردند هم دارای آرامگاه هستند
امروز هم در شهر باستانی یزد، گورستان زرتشتیان موجود است
اتفاقا آرامگاه کوروش کاملا یادآور باورهای زرتشتی است
درباره مردوک هم باید گفت که همه جا در متون بابلی، بل و مردوک معادل هستند و نه دو چیز متفاوت. بنابراین بل همان مردوک است که در رونوشت بابلی کتیبه بیستون به کار رفته. در استوانه کوروش هم بل در چند جا به کار رفته که معادل مردوک است.
توضیحات مفصل را در متن بخوانید.
پیروز باشید
منشور کوروش بند 34 و 35 : ( خدایان را ) به جایگاه هایشان بازگرداندم.جایگاهی که دلشادشان می سازد . تا همه خدایانی که به درون نیایشگاه هایشان بازگردانم .
بند 35 . ( تا ) هر روز در برابر (خدایان ) بعل و نبو ، روزگاری دراز برایم خواستار شوند . و کارهای نیکم را یاداور شوند و به مردوک ، سرورم ، چنین گویند که کوروش ، شاهی که از تو می هراسد و کمبوجیه …….
توضیح اینکه : بت بعل ، خدای اعظم و محبوب یهودیان منحرف آن زمان بوده
، تا اینجا چند چیز از خود منشور کوروش مشخص می شود چونکه محکم ترین سند خود همین منشور است چونکه اکثر مواردی برای بزرگ شمردن و تعظیم کوروش استفاده شده از خود منشور بوده و در این که شکی نیست ، رابطه جالبی همان طور که در همین مقاله سایت گفته شده کوروش با یهودیان نیز داشته ، و یهودیانی که در ان زمان منحرف شدند بت بعل را پرستش می کردند و کوروش هم از این بت در منشور نام برده که قابل توجه است ، از طرفی گل نیلوفر نماد خاصی است و حتی معبد شکوفه نیلوفر در هند متعلق به بهائیان است که باز رابطه این نماد با این موضوعات جالب است ، از متن منشور برمی اید که کوروش یکتا پرست نبوده چونکه به خدایان یعنی حداقل دو خدا ایمان داشته ، اما با این حال این هم نیاز مطالعه دقیق تری دارد و منایع دقیق تر و بیشتر
اشکال مهم و اساسی دیدگاه شما این است که بدون آگاهی از مفهوم واژه‌ها (مانند خدایان) و بدون شناخت از زبان‌های باستانی و باورهای مردمان باستانی صرفا با توجه به ترجمه‌های امروزی (که البته مترجم هم ذکر نشده است) و آن هم شاید با توجه به برداشت خودتان از ترجمه‌ها نتیجه گیری میکنید. تاریخ پژوهی کار ساده‌ای نیست دوست گرامی و همانطور که خودتان اشاره کردید «نیاز به مطالعه دقیق‌تر و منایع دقیق‌تر و بیشتر» دارید.
بهتر است برای ادعاهای خود اسناد و مدارک قابل قبول ارائه دهیم. مثلا اینکه گفته شود یهودیان منحرف شده بودند و بت پرست بودند بر چه مبنا گفته میشود؟ آیا صرفا ذهنیت گوینده چنین ادعایی کفایت میکند؟!
یا برای مثال مواردی که درباره گل نیلوفر از طرف شما گفته شد؟!!!
اجازه بدهید برای روشن تر شدن بحث به جای واژه «خدا» که این روزها معادل «الله» است از واژه وجودهای معنوی استفاده کنیم. البته در ایران باستان واژه خدا مفهموم کنونی که در نزد مردم ما دارد را نداشته است.
اشاره به وجودهای معنوی (به پارسی باستان: بگ) در دوران هخامنشیان از دو جنبه قابل بررسی است. گاهی بدون تردید منظور همان خدای بزرگ بوده است اما گاهی هم وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار می‌گرفتند. ایزدان در آیین زرتشتی شباهت به فرشته‌ها در ادیان ابراهیمی دارند هرچند معادل سازی چندان دقیق نیست و برای روشن شدن بحث این شباهت مورد توجه قرار می‌گیرد. به هر حال همانطور که مری بویس می‌نویسد اینکه اهورامزدای آفریننده را یاران و مددکاران آسمانی مدد می‌رسانند از تعالیم زرتشت پیروی میکند (ن.ک: بویس، ١۳۷۷: صص ١۹۸-١۹۹).
ستایش وجودهای معنوی سایر اقوام هم چنین شرایطی داشته است. برخی از وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار داشتند و برخی مانند مردوک جایگاه خدای بزرگ را داشته است.
می دانیم در استوانه کوروش بزرگ، مردوک در جایگاه خدای بزرگ قرار دارد اما جالب آنکه در زمان داریوش سندی در دست است که مردوک معادل اهورامزدا است. در کتیبه بیستون اهورامزدا رهنمای داریوش است اما در قطعه‌ای از یک رونوشت بابلی کتیبه بیستون، که در خود بابل و بر یک یادمان سنگی کنده شده بود، خدای رهنمای داریوش، که همو نیز داریوش را به شاهی برگزیده به جای اهورامزدا در متن اصلی، بِل خوانده شده است. که خواننده بابلی از آن مردوک را برداشت خواهد کرد؛ یعنی همو که رهنمای کوروش نیز بود و اکنون رهنمای داریوش است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴).
دوست گرامی تندیس و مجسمه فقط نماد هستند و بت پرستی که بهتر است بگوییم بدی و طاغوت مفهوم دیگری دارد. تندیس یا مجسمه فقط یک جسم است که می‌تواند در شرایط زمانی و مکانی متفاوت نماد چیزهای خوب یا بد باشد. بدی و تباهی در واقع چیز دیگری است. بنابراین به نظرم اینکه بگوییم اگر کسی تندیس را نماد قرار داد کافر و بت پرست است کمی ظاهر نگرانه است.
در قرآن درباره عرب‌های جاهلی نکات مهم و ارزنده ای گفته شده است. بدون تردید در آن زمان و در آن مکان تندیس ها نمادهای بدی و تباهی بودند. اما آیاتی واضح و آشکاری وجود دارد درباره رفتار پیامبران و اولیا در اقوام گوناگون:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ (سوره ابراهیم، آیه ۴)
به نظرم چنین آیاتی برای ارزیابی رفتار کوروش می تواند مفید تر باشد.
اگر شما به واسطه رسیدگی به پرستشگاه‌ها و تندیس‌های مقدس در پرستشگاه‌ها توسط کوروش، او را زیر سوال می برید پس نظرتان درباره داستان آن عالم (خضر) و موسی در همان سوره کهف چیست؟ مگر خضر نبود که کودکی را که مشغول بازی بود به قتل رساند؟! آیا قرار نبود که موسی با دیدن این کارهای عجیب اعتراض نکند اما اعتراض کرد؟!
سوال اصلی من از شما این است که آیا رسیدگی به پرستشگاه ها عجیب تر است یا کشتن یک کودک؟! آیا قتل نفس گناه نیست؟! آیا خضر شخصی آدمکش، جنایت کار بوده است؟؟!!!
گویا قران این داستان عجیب را آورده است تا گوشزد کند که ظاهر نگر نباشیم. آیا اینها نشانه هایی نیست برای خردمندان که درک کنند ظاهر نگر نباشند و با دیدن ظاهر کارها درباره مردان خدا قضاوت نکنند؟!
نگاه کنید به:
کوروش و ذوالقرنین، خضر و موسی!!: https://kheradgan.ir/?p=14481
چه بسی در یک شرایط و زمان خاص، بت شکنی، اتفاقا نگه داشتن تندیس‌ها باشد! درباره اقدامات کوروش بزرگ باید به شرایط زمانی و مکانی دقت داشته باشیم. کشور گشایان پیش از هخامنشیان یعنی بسیاری از سلاطین بابلی، ایلامی، آشوری و … یکی از افتخاراتشان این بود که معابد کشورهای مغلوب را ویران کنند و تندیس‌ها را ضمن سایر غنایم به اسارت برند. این بی حرمتی‌ها به ادیان ملل باعث شد تا قرن‌ها جنگ‌هایی بر سر باز پس گیری تندیس‌ها صورت گیرد و هزاران انسان در این جنگ‌های خونین کشته شوند. اما کوروش با خردمندی و با انجام اقدامات پدافندی مرزها را امن ساخت. از طرفی با رفتار مناسب با مغلوبین به جنگ‌ها پایان داد و در منطقه صلح حکم فرما شد.
نگاه کنید به:
نتایج مثبت تسامح مذهبی کوروش و هخامنشیان: https://kheradgan.ir/?p=14493
شاید شما می پندارید مردوک همان تندیس بوده است و برای همین به آن بت می گویید. در صورتی که با بررسی متون میان رودانی در می یابیم که مردوک در واقع یک «وجود معنوی» و خدای بزرگ بوده است و تندیس صرفا نماد آن بوده است. عرض کردم که در شرایط زمانی و مکانی متفاوت با باورهای گوناگونی مواجه هستیم و بخش هایی از قران درباره عرب های جاهلی است. اینطور نیست که یک قاعده کلی باشد که هر جا تندیس نماد خدا بود پس باید نابود شود.
در واقع اینطور برداشت می توان کرد که خدای بزرگ را با نام های مختلف خوانده است. یک جا در میان ایرانیان که خدای بزرگ را با نام «اهورامزدا» می شناختند و جای دیگر در میان بابلی ها که از «بل» (مردوک) بهره برده است.
حال بیایید توجه به مردوک در استوانه کوروش داشته باشیم. اساسا با یک نگاه بنیادین به درون مایه استوانه کوروش در می یابیم که بیان کننده باورهای ایرانیان است. بیایید این تحلیل دکتر تورج دریایی را بخوانیم:
نه فقط برای اهداف تبلیغانی که کوروش می‌توانست با سنت‌های متعددی به آن دست یابد، بلکه به دلیل یک اندیشه کاملا ایرانی که من به آن معتقد هستم. مضمون «درست کردن هر آنچه که خراب شده بود» دیدگاهی است که با اهوره‌مزدا ارتباط دارد. اهوره‌مزدا یا خدای خردمند، نماینده نظم در جهان هستی است، در حالی که انگره مینو نماینده بی نظمی/دروغ است. اگر این متن‌ها را در چارچوب ایدئولوژی ایرانی بخوانیم به نگرش ایرانی/مزدایی روشنی از پادشاه دست می‌یابیم که به عنوان نماینده اهوره‌مزدا، نظم (در اوستا: اشه، و در فارسی باستان: اَرته) را به زمین باز می‌گرداند. در نتیجه پادشاهان بیدادگر پیشین (نبوکدنزار، نبونه‌ئید و…) نماینده بی نظمی / دروغ، اهریمن یا انگره‌مینو شدند. گذشته از این، نبونه‌ئید با کودتا در بابل به قدرت رسید، و از کوروش گزارشی در دست است که در آن او در تلاش برای بازگرداندن نظم نشان داده شده است. این کارهای کوروش بسیار همانند به آن چیزی است که در سنگ نوشته بیستون داریوش یکم آمده است که در آن پادشاه کوشش میکند آشوب‌ها و بی‌نظمی‌هایی که پس از مرگ کمبوجیه و به تخت نشستن یک غاصب، یعنی گئوماته مغ به وجود آمده بود را توضیح دهد (دریایی، ۱۳۹۳: صص ۲۳-۲۴).
گاهی اوقات در ترجمه های متون باستانی از واژه «خدا» یا اصطلاح «خدایان» استفاده می کنند و متأسفانه برخی از ظاهر نگر ها آن را به شرک ربط می دهند. مثلا در ترجمه کتیبه نو یافته خشایارشا از واژه خدایان استفاده شد که در واقع در پارسی باستان واژه «بَگ» را به خدا ترجمه کرده بودند که چندان هم نادرست نیست. چرا که «بگ» به معنا «سرور و بزرگ» است و به «وجودهای معنوی» اشاره دارد. در کتیبه خشایارشا می گوید اهورامزدا بگی بزرگ تر از همه بگ هاست که به عبارتی بیان کننده یکتاپرستی خشایارشا است و قرار گرفتن بگ های دیگر در جایگاه ایزدان که پیش از این توضیح داده شد.
منابع و مآخذ:
– استالپر، متیو و. (١۳۹۴). «فرم، زبان، و محتوای استوانه کورش». در کورش بزرگ: بنیادگذار امپراتوری هخامنشی. گردآوری تورج دریایی. ترجمه خشایار بهاری. تهران: فرزان روز.
– بویس، مری (١۳۷۷). چکیده تاریخ کیش زرتشت. ترجمه همایون صنعتی زاده. تهران: انتشارات صفیعلیشاه.
– دریایی، تورج (۱۳۹۳). «مذهب کوروش بزرگ». در کوروش بزرگ پادشاه باستانی ایران. ترجمه آذردخت جلیلیان. تهران: توس. صص ۲١-۲۸.
اتاق در نوشته هایم را قبول دارم من گاهی به نوشته هایم توجه نمیکنم پوزش میخواهم منظورم از هخامنشیان پیش از داریوش بود اما من نگفتم صدرصد پس از داریوش هخامنشیان زرتشتی شدند یکی از دلایلی که هخامنشیان پس از داریوش به زرتشتی گرویدند خودتان گفتید افلاطون و ارسطو در زمان پس از داریوش می‌زیستند درزمن من در یکی از نظراتم گفتم که ان ها مزداپرستی غیر زرتشتی داشتند پس آتشکده دلایلی بر زرتشتی بودن نیست ایین های زیادی مانند زروانی به ستایش از آتش گرایش داشتند درزمن مگه ما دیگر غیر از زرتشتی گری ساسانی چه دیگر چه زرتشتی گری بود زرتشتی گری اشکانی و تمام میراث ان ها توسط اردشیر بابکان موسس خونخوار سلسله ساسانی که تمام مخالفان خود را با خشونت سرکوب کرد و دستور داد با تمام بی احترامی پوست اردوان پنجم را به معبد آناهیتا آویخت نابود شد. شما که میگویید که زرتشتی در دورانی ظهور کرد که ایین های زیادی بر ایران حاکم بود اما یکی از ان ایین ها به احتمال زیاد مذهب رسمی بود این حرف شما درست بود مثل ایزد میترا و زروان . درست است ساسانیان نامی از زرتشت نبردند اما خود را مزدیسنا می‌نامیدند در دوران ساسانیان این فرقه های مهرپرستی و زروانیسم دوباره ظهور کردند ولی در نهایت بخواطر فشارهای دولت ساسانی و بداخلاقی موبدان به این ایین ها وابسته شدند از جمله شاهانی مثل شاپور یکم و قباد اول برای همین نهایت ان های بدعت گذاری شدند. اما در دوره هخامنشی ازادی دین وجود داشت و ممکن است هخامنشیان برای این که نشان دهند به باور دین مردم احترام می گزارند از ان ها سخن گفتند. مغان به این دلیل زرتشتی نبودند که همانطور که عرض کردم قربانی کردن خوردن نوشیدنی هوم و…زرتشتی نبودند. درزمن ان تعالیمی که میگویید کوروش انجام داده است در تعالیم هر پیامبری مشاهده میشود. البته اگر اشتباه میکنم بگویید. منابع: تاریخ مطالعات زرتشتی هخامنشیان و دین زرتشت گفته های جناب دکتر زرین کوب گفته های هنریک ساموئل نوبری تاریخ مطالعات دین های ایرانی مزداپرستی در ایران قدیم. درزمن از تاریخ بین النهرین و ایران اشکانی و ساسانی و پس از اسلام بیشتر بگذارید. سپاس.
منظور من تنها کتیبه های شاهی نبود منظور من تمام چیزهایی که این ها را مزدیسنا بشمارند در ساسانیان خیلی چیزها است که مزدیسنا بودن شهنشاهان را به طور کلی ثابت میکنند از آتشکده گرفته تا نویسنده های مورخان اما در هخامنشیان کدام از این چیزها است اگر میخواهید کلمه اهورامزدا را دلیلی بر زرتشتی بودن هخامنشی ها میشمارید اهورامزدا خدای بومی پارسیان بود اما شاید یک مزداپرستی غیر زرتشتی داشتند درزم هیچکدام از رسوم های زرتشتی در تن به چشم نمی‌خورد درزمن مغان هم حرفی از زرتشتی بودن در زمان هخامنشی به چشم نمی‌خورد از جمله رسومات ان به رسومات زرتشتی شباهتی ندارد البته شاید شاهان بعد از داریوش به ایین زرتشتی گرویدند چون پس کتاب اوستا از کجا آمده که بلاش یکم و بعداً شاپور یکم ان را گرداوری کردند. با این حال در زمان ساسانی رسومات و جشن ها و حتی آتشکده ها به ایین زرتشتی شباهت دارد. در مورد کوروش من ایین مهرپرستی یا زروانیسم را اعتقاد دارد اما نظر بیشتر من این بود که بی دین بوده باشد. اما شاید من اشتباه میکنم به هرحال میگویم مطمئن تصمیم نگیرید. سپاس.
آثار فراوانی از ستایش آتش در زمان هخامنشیان دیده می شود از جمله آثاری از آتشکده ها در پاسارگاد. مورخان یونانی زمان هخامنشیان هم به زرتشت و زرتشتی بودن ایرانیان اشاره کرده اند حتی مطابق با گزارش گزنفون، کوروش از دینمردان که «مغان» نام داشتند، بهره می‌برد و آنها را برای اعمال دینی فرا می‌خواند (نک: کوروش نامه گزنفون، دفتر ۴، بخش ۵، بند ۱۴)
رسومات فراوانی در زمان هخامنشیان به آیین زرتشتی شباهت آشکار دارد از جمله جشن ها و حکاکی های کاخ های پارسه و…
در واقع هر آنچه مربوط به اصول آیین زرتشتی است را در دوران هخامنشیان می بینیم اما در موارد کوچک اختلافاتی با دیگر دوره ها دیده می شود که با توجه به اصل فرشکرد قابل حل و فصل است.
یکی از بنیان‌های دین زرتشتی «فرشکرد» است یعنی به روز رسانی و سازگاری فرعیات دین مانند قوانین شرعی شستشو و پاکیزگی و حتی سنت تدفین با توجه به شرایط روز البته بر اساس بنیان‌های اصولی همیشگی دین مانند راستی و منش نیک و…
تصور می کنم شما زرتشتی گری زمان ساسانیان را ملاک و معیار قرار دادید اما آثار فراوانی نشان می دهد که آیین زرتشتی در زمان ساسانیان دچار تحولاتی شده است بنابراین نمی توان زرتشتی گری دوران ساسانی را ملاک و معیار قرار داد
برای دیدن اسناد و مدارک نگاه کنید به: https://kheradgan.ir/?p=9600
از این رو بررسی قوانین دینی زرتشتی متفاوت با بررسی شریعت ادیان ابراهیمی است و ما باید پیش زمینه هایی که شاید از ادیان ابراهیمی در ذهن ما هست کنار بگذاریم و بعد متون دینی زرتشتی را بررسی کنیم.
الان دلایل اینکه هخامنشیان زرتشتی نبودن را می گویم. در نوشته‌های بازمانده از هخامنشیان مطلقاً هیچ نامی از زرتشت برده نشده و این اعجاب‌آور است که مردمی که تحت آیین پیامبری زندگی میکنند کوچکترین نامی از پیامبر‌شان در آثارشان نباشد.نه در سنگ نبشته‌ها نه در لوحه‌ها و نه در نوشته‌های تاریخ نویسان باستانی از اوستا به عنوان کتاب آسمانی هخامنشیان یاد نرفته و به تعالیم آن اشاره نشده‌است.بنابر نوشته‌های گات ها زرتشت یکتاپرستی را ترویج می‌کرده‌است درصورتیکه در در آثار بجا مانده از دورهٔ هخامنشی از خدایان متعدد سخن رفته‌است. این رو دیگه شک دارم که پیش از ساسانیان خدایانی متعددی بوده باشه در حالی که زرتشتی دین یکتاپرستانه ای است.زرتشت انجام قربانی را در مراسم مذهبی منع کرده‌است در صورتیکه در بین هخامنشیان قربانی کردن برای خدایان رایج بوده‌است.توقبل از فرگرد بوده باشه.زرتشت نوشیدن ماده‌ای سکرآور به نام هوم را منع کرده بوده‌است در صورتیکه بکار بردن هوم در مراسم مذهبی هخامنشیان رواج داشته‌است.بنابر اصول مسلم آئین زرتشت دفن مردگان در خاک و آلودن خاک در طول تاریخ این مذهب ممنوع بوده‌است ولی مردم و شاهان هخامنشی مردگان خود را گورهای فردی و خانوادگی دفن میکردند و به همین علت است که آرامگاه‌های شاهان هخامنشی برجا مانده ولی کوچکترین اثری از آرامگاه‌های شاهان ساسانی که بدون شک زرتشتی بوده‌اند، برجا نمانده‌است.نامی از نام‌های اوستایی در کتیبه‌ها و الواح پارسی و ایلامی برده نمی‌شود به همین علت معلوم است که آیین‌ها و جشن‌ها و اعمال مذهبی آنان به غیر از زرتشتیان بوده است با تمام سعی‌ای که شده، هنوز ثابت نشده که گاه‌شماری اوستایی نو در زمان هخامنشیان رواج داشته‌است.اصطلاحات ویژه زرتشتی مانند امشاسپندان، سپنته مینو و انگره مینو و دیگر عبارات در ادبیات بکار رفته در کتیبه‌ها و لوح‌های هخامنشیان اثری دیده نمی‌شود.توصیفی که هرودوت و همچنین مورخان یونانی دورهٔ هخامنشی از دین هخامنشیان کرده‌اند، هیچ اشاره‌ای بر زرتشتی بودن هخامنشیان نشده‌است. من موندم چه رسومات ان ها به زرتشتی شباهت داشت. متون دینی زرتشت هم از زمان ساسانی است. به احتمال زیاد هخامنشیان پس از داریوش به زرتشتی گرویدند آتشکده پاسارگاد هم در دوران هخامنشی ساخته نشده است.مغان نیز زرتشتی نبودند در آن زمان ایین های کهن ایرانی را اجرا میکردند.
البته من صمیمانه خواهش میکنم که مطالب را با ذکر منابع و مآخذ بیان بفرمایید تا بحث چهارچوب مشخصی بگیرد. برای مثال اینکه میفرمایید «مغان نیز زرتشتی نبودند در آن زمان ایین های کهن ایرانی را اجرا میکردند» بر چه اساس گفته میشود؟! (هرچند نمی‌خواهم به صورت کامل این گفته را رد کنم اما به نظرم ادعاهای ما باید به همراه ذکر منابع و مآخذ باشد)
همچنین نوعی تناقض در نوشته‌های شما دیده میشود در ابتدا میفرمایید «دلایل اینکه هخامنشیان زرتشتی نبودن را می گویم» و از طرفی می گویید «هخامنشیان پس از داریوش به زرتشتی گرویدند …»
بالاخره هخامنشیان زرتشتی بودند یا پس از داریوش به آیین زرتشتی گرویدند؟!!! همچنین بدون هیچ سند و دلیل مشخص می فرمایید: «آتشکده پاسارگاد هم در دوران هخامنشی ساخته نشده است» اما حداقل بر اساس گفته آریان متوجه می شویم در زمان هخامنشیان مغان مسئول رسیدگی به آرامگاه کوروش بزرگ بودند و شواهد باستان شناختی و تخمینی که از قدمت آثار زده می شود همه مربوط به زمان هخامنشیان است.
همانطور که دوستان هم گفتند ملاک و معیار ما برای سنجش آیین زرتشتی نباید زرتشتی گری دوران ساسانیان باشد چرا که در زمان ساسانیان تحولاتی در آیین زرتشتی رخ داد و به نظر می‌رسد در این دوره به دنبال منظم کردن این آیین برآمدند. حتی دینی را که اردشیر پاپکان به عنوان راست کیشی زرتشتی اعلام کرد ظاهراً از سوی همگان پذیرفته نشد. در کتاب نامه تنسر، شاه گیلان و مازندران، اردشیر را متهم به بدعت و ارتداد و نوآوری در سنت میکند. اردشیر به او پاسخ می‌دهد که گرچه کار او به راستی نوآوری است اما برای ایجاد وحدت ملی و مذهبی ضرورت دارد (دریایی، ۱۳۹۲: ۶۰-۶۲). و شاید این اقدامات هم بر اساس اصل فرشکرد قابل حل و فصل باشد.
نباید فراموش کنیم که زرتشت در دورانی ظهور کرد که آداب‌ها و آیین‌های دینی فراوانی در سراسر جهان ایرانی وجود داشت. با بررسی فلسفی آیین زرتشتی و موضوع کثرت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت گویی زرتشت به ایزدانی که در جهان ایرانی ستایش می شدند احترام گذاشت. اما جایگاه اهورامزدا را به عنوان آفریننده یکتا قرار داد و دیگر ایزدان جایگاه پایین تری یافتند. حتی آداب و رسوم دینی اقوام گوناگون حفظ شد. برای همین است که ما در میان اقوام گوناگون ایرانی سنت‌ها و آداب دینی گوناگونی را مشاهده می‌کردیم.
اگر منظور شما از نوشته‌های به جا مانده از زمان هخامنشیان کتیبه‌ها و الواح مربوط به کارمندان است، طبیعتا جایی برای نام بردن از زرتشت نبوده است. در چنین اسنادی مربوط به دوران ساسانیان هم نامی از زرتشت نیست.
بنابراین اصلا «اعجاب آور» نیست که در اسناد مربوط به حقوق کارمندان یا کتیبه هایی که با هدف شمردن ایالات نگارش یافته اند نام پیامبر نیامده باشد.
باید توجه داشت که در نامه تنسر آمده است که در هنگام حمله الکساندر اوستا سوخته است. پس این نشان می دهد که نابودی‌های فراوانی رخ داده است و اسناد دینی دوران هخامنشیان به دست ما نرسیده و به نظر می‌رسد این موضوع با هدف خاصی انجام گرفت.
مورخان یونانی هم عصر هخامنشیان مستقیم و صراحتا از زرتشت نام می‌برند و زمان حضور را تخمین می زنند. در این بین گفتار گزان توس و افلاطون درباره زرتشت بسیار مشهور است.
اگر منظور شما از خدایان متعدد ایزدانی مانند میترا و آناهیتا است باید گفت نام این ایزدان همواره در ایران باستان از جمله در دوران ساسانیان دیده میشود.
اما اجازه بدهید برای روشن تر شدن بحث به جای واژه خدا که این روزها معادل الله است از واژه وجودهای معنوی استفاده کنیم. البته در ایران باستان واژه خدا مفهموم کنونی که در نزد مردم ما دارد را نداشته است.
اشاره به وجودهای معنوی (به پارسی باستان: بگ) در دوران هخامنشیان از دو جنبه قابل بررسی است. گاهی بدون تردید منظور همان خدای بزرگ بوده است اما گاهی هم وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار می‌گرفتند. ایزدان در آیین زرتشتی شباهت به فرشته‌ها در ادیان ابراهیمی دارند هرچند معادل سازی چندان دقیق نیست و برای روشن شدن بحث این شباهت مورد توجه قرار می‌گیرد. به هر حال همانطور که مری بویس می‌نویسد اینکه اهورامزدای آفریننده را یاران و مددکاران آسمانی مدد می‌رسانند از تعالیم زرتشت پیروی میکند (ن.ک: بویس، ١۳۷۷: صص ١۹۸-١۹۹)
ستایش وجود های معنوی سایر اقوام هم چنین شرایطی داشته است. برخی از وجودهای معنوی در جایگاه ایزدان قرار داشتند و برخی مانند مردوک جایگاه خدای بزرگ را داشته است.
می دانیم در استوانه کوروش بزرگ، مردوک در جایگاه خدای بزرگ قرار دارد اما جالب آنکه در زمان داریوش سندی در دست است که مردوک معادل اهورامزدا است. در کتیبه بیستون اهورامزدا رهنمای داریوش است اما در قطعه‌ای از یک رونوشت بابلی کتیبه بیستون، که در خود بابل و بر یک یادمان سنگی کنده شده بود، خدای رهنمای داریوش، که همو نیز داریوش را به شاهی برگزیده به جای اهورامزدا در متن اصلی، بِل خوانده شده است. که خواننده بابلی از آن مردوک را برداشت خواهد کرد؛ یعنی همو که رهنمای کوروش نیز بود و اکنون رهنمای داریوش است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴).
روی هم رفته آشکار میشود که احترام و ستایش باورهای دیگر اقوام منافاتی با باورهای پرستندگان اهورامزدا نداشته است و در واقع پیروی از همان وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت می‌باشد. بیشتر در دوران ساسانی است که مخالفت‌هایی با ادیان دیگر میشود که آن هم اکثرا جنبه سیاسی داشته و حتی چنین رویکردی در آن دوران هم تداوم نداشته است به طوری که شاهنشاهان مشهور ساسانی همسران مسیحی داشته‌اند.
دفن شاهنشاهان هخامنشی از پس از داریوش بزرگ شرایط خاصی داشته است به طوری که در کوه های سنگی آرام می گرفتند. شاید انتخاب سنگ به منظور همان نیالودن خاک بوده است. از سوی دیگر هرودوت می‌نویسد پارسیان پیش از به خاک سپردن، پیکر با موم می‌پوشانند (هرودوت، کتاب 1، بند 167). دقیقا جنس این موم چه چیزی بوده است بر ما پوشیده است اما این کار می‌توانست یکی از دلایلی باشد برای عدم آلودن خاک.
اما باید توجه داشته باشیم که تشریفات خاک سپاری به عنوان اصول آیین زرتشتی محسوب نمی‌شود بلکه به عنوان فروع این دین هستند. امروز هم زرتشتیان اجساد را با شرایط خاصی به خاک می‌سپارند.
این موارد ذکر شد تا تأکید شود که اگر پیکر شخصی در زمان هخامنشی دفن شده و در دخمه قرار نگرفته است، لزوماً دلیلی بر غیر زرتشتی بودن او نیست، چرا که احتمال دارد احکام آن عصر زرتشیان و اقوام گوناگون ایرانی متفاوت بوده باشد.
این تغییرات با توجه به اصل «فرشکرد» در آیین زرتشتی کاملا طبیعی است. آنچه در آیین زرتشتی اصل است فرشکرد می باشد.
اینکه می فرمایید «نامی از نام‌های اوستایی در کتیبه‌ها و الواح پارسی و ایلامی برده نمی‌شود»، نادرست است. در الواح ایلامی که در تخت جمشید به دست آمده شماری از نام‌های اشخاص مانند یمه (ییمه، جم)، یکمه ، یمکشدا و زاماشبه (زاماسپ) را نگه داشته است که همه یادآور شخصیت‌های اوستایی و اسطوره های ایرانی هستند (ن.ک: یارشاطر، ۱۳۶۸: ۴۹۹).
اصطلاحاتی که در کتیبه‌های هخامنشیان به کار رفته است کاملا یادآور آیین زرتشتی می‌باشد. از جمله مفهوم دروغ و دیو. طبیعتا واژه‌های گوناگونی در جهان ایرانی برای اشاره به مفاهیم وجود داشته است.
جالب آنکه اگر به درون مایه استوانه کوروش بزرگ توجه داشته باشیم کاملا یادآور اندیشه‌های ایرانی و آموزه‌های آیین زرتشتی می‌باشد. در این باره تحلیل دکتر تورج دریایی خواندنی است:
«مضمون «درست کردن هر آنچه که خراب شده بود» دیدگاهی است که با اهوره‌مزدا ارتباط دارد. اهوره‌مزدا یا خدای خردمند، نماینده نظم در جهان هستی است، در حالی که انگره مینو نماینده بی نظمی/دروغ است. اگر این متن‌ها را در چارچوب ایدئولوژی ایرانی بخوانیم به نگرش ایرانی/مزدایی روشنی از پادشاه دست می‌یابیم که به عنوان نماینده اهوره‌مزدا، نظم (در اوستا: اشه، و در فارسی باستان: اَرته) را به زمین باز می‌گرداند. در نتیجه پادشاهان بیدادگر پیشین (نبوکدنزار، نبونه‌ئید و…) نماینده بی نظمی / دروغ، اهریمن یا انگره‌مینو شدند. گذشته از این، نبونه‌ئید با کودتا در بابل به قدرت رسید، و از کوروش گزارشی در دست است که در آن او در تلاش برای بازگرداندن نظم نشان داده شده است. این کارهای کوروش بسیار همانند به آن چیزی است که در سنگ نوشته بیستون داریوش یکم آمده است که در آن پادشاه کوشش میکند آشوب‌ها و بی‌نظمی‌هایی که پس از مرگ کمبوجیه و به تخت نشستن یک غاصب، یعنی گئوماته مغ به وجود آمده بود را توضیح دهد» (دریایی، ۱۳۹۳: صص ۲۳-۲۴).
این گفتار به آن معنا نیست که اهورامزدا و اهریمن هم تراز بودند بلکه اساسا اهریمن در آیین زرتشتی مفهومی انتزاعی داشته است.
برای دانش بیشتر نگاه کنید به: https://kheradgan.ir/?p=10591
منابع و مآخذ:
– استالپر، متیو و. (١۳۹۴). «فرم، زبان، و محتوای استوانه کورش». در کورش بزرگ: بنیادگذار امپراتوری هخامنشی. گردآوری تورج دریایی. ترجمه خشایار بهاری. تهران: فرزان روز.
– بویس، مری (١۳۷۷). چکیده تاریخ کیش زرتشت. ترجمه همایون صنعتی زاده. تهران: انتشارات صفیعلیشاه.
– دریایی، تورج (۱۳۹۲). شاهنشاهی ساسانی. ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
– دریایی، تورج (۱۳۹۳). «مذهب کوروش بزرگ». در کوروش بزرگ پادشاه باستانی ایران. ترجمه آذردخت جلیلیان. تهران: توس. صص ۲١-۲۸.
– یارشاطر، احسان (۱۳۶۸). «تاریخ ملی ایران». ترجمه حسن انوشه. در تاریخ ایران پژوهش دانشگاه کمبریج. ج ۳، ب ۱. تهران: امیرکبیر. صص ۴۷۱-۵۸۷.
اگه شما میگید کوروش و هخامنشیان زرتشتی بودند پس چرا از زرتشت عرفی به میان نیاورده اند
اگر منظور شما سخن گفتن از زرتشت در کتیبه های شاهی می باشد باید بگوییم که حتی در دوران ساسانیان که آیین زرتشتی آیین رسمی کشور بود هم در کتیبه های شاهی سخن از زرتشت به میان نیامده است.
در واقع کتیبه های زرتشتی جایی نبوده که از پیغمبر دین و آیین خود سخن بگویند
سلام بر کوروش بزرگ و دین یکتا پرستی زرتشت و تنها خدای جهان آفرینش اهورامزدا که در معنی God و الله آن را خدا می نامیم بجای آنکه بگوییم اهورامزدا می گوییم خدا. من نمیدانم دلیل حساسیت به گفتن اهورامزدا این هست که گروهی انیرانی نام خدای یکتا و بلند مرتبه را از اهورامزدا جدا کرده اند و اهورامزدا را به خدا دیگری معنا کرده اند و بجایش می گوییم ای خدا نه ای اهورامزدا و یا الله خدای دیگری است که در تعریف اهورامزدا نمی گنجد.
بهر حال این را بگویم که ای انیرانی هایی که با دستکاری تاریخ سرزمین پارس، قصد توهین و اهانت به مردم پارس، تاریخ پارس و کوروش بزرگ را دارید. هیچگاه دروغ و ریاه شما، راستی و درستی این سرزمین پاک و مقدس پارس ها را نمی پوشاند و روزی این راستی ها، شما را از حلق تا قلب و روان تان خفه خواهد کرد و به زودی چهره پلید و زشت بوگند شما از پشت ماسک شیطانی زهر آگین تان به بیرون پاشیده خواهد شد.
سپاس .این متن عالی بود .اجداد ما و همچنین کوروش بزرگ❤ از خردمندی خاصی برخوردار بودند که در هیچ جای دیگر دنیا مانند نداشته است .ما باید ضمن احترام به دیگر ملت ها و اقوام گوناگون ،وبه دور از هرگونه نژاد پرستی،(همانند کوروش بزرگ و اجدادمان)به آریایی و ایرانی بودنمان افتخار کنیم و در حفظ تمدن و فرهنگ زیبای کهن ایرانی بکوشیم و همچنین با رفتن به راه راستی ،یک ایرانی با اصالت? ،شجاع،ِغیور? و صلح طلب و پاک? باشیم تا ایران همیشه سربلند و خود و فرزندانمان نیز الگوی جهانیان باشیم.به امید سربلندی ایران و صلح و اتحاد آدمیان در تمام دنیا ??❤
سلام بر شما
استدلال های شما و منابع که ذکر کردید سندیتی ندارد و بیشتر از شنیده ها و گفته ها بوده
اما تاریخ عبری و اسناد موجود چه تاریخ ایران و تاریخ ساسانیان و مادها ، متن کوروش و خیلی دست نوشته ها که در موزه لوور وجود دارد و همچنین موزه های مصر حکایت از ضد و نقیض بودن گفته های شما دارد
سلام
مطلب فوق العاده مفید و منطقی بود.
خدا خیرتون بده.
واقعا این مطلب دین کوروش سایت خردگان ایران ستیزان رو بدبخت و بیچاره کرده!!! هیچ حرفی برای گفتن ندارن در برابر این مطلب. من باهاشون توی تلگرام و اینستاگرام زیاد بحث میکنم وقتی مطالب خردگان رو بهشون نشون میدیم مخشون سوت میکشه
سلام برشما.بسی جای تاسف است .مغلطه های پهلوان پنبه ای که دیده میشود از شما نگارندگان مطالب خردگان.دستاویز هایی که برای به کرسی نشان دادن حرف های خودتان استفاده میکنید . عزیز دل پسر نوح کافر شده بود شما حرف از آثار مردوک پرستی میزنید که بعد از کوروش نبوده ؟ حرف از تسامح میزنید و بعد با وقاحت تمام ذوالقرنین و حرف ابوالکلام را می آورد؟ ذوالقزنین قران برای تسامح بت را میپرستد؟ تا آنجایی پیش میروید که برای مصادره به مطلوب کردن این جریان منشور را حتی متعلق به کاهنان بابل میدانید!!!البته نکته ی جالبی است وقتی حرف از منشوووووووور حقوق سازمان ملل میشه دادار دودور میکنیم که کوروش کوروش وقتی بحث پرستش بت میشه دنبال سوراخ موش میگردیم.عزیز دلانم در مطالبی که از شما دنبال میکنم نظرم به منابع مرجع و کلاسیک میندازم چیزی که حکم خرد است.منشور که حرف از پرستش بت است.شما که به گزنفون (که یک کتاب ادبی است نه تاریخی به تایید پروفسور ویزه هوفر ) علاقه دارید آن هم نه ترجمه جناب مشایخی بلکه جناب تهامی بنده از همین مطالب خودتان از ترجمه تهامی سخن کوروش که میگوید پناه بر ایزدان.چون تطبیق دادم با ترجمه رخسانی ایشون ترجمه کردن اخ پدر.اخ پدر از زبان کوروش است.پس در ترجمه جناب تهامی منتسب به کور ش است اه ای ایزدان.حال ایزد خدا باشد یا فرشته یا رب النوع خود گواه مشرک و بت پرستی کوروش است البته درترجمه جماب مشایخی هم حرف از خدایان زیاد است اما تز خود تهامی مثالی زدم که نشان دهم چقدر سالوسی میکنید در مارایه مطالب.متاسفانه ان چرا که لازم است و به نفعتان است از کتب ها گلچین میکنید.
سلام
شما را به خدا دست از ظاهر نگری بردارید و درک کنید که تندیس و مجسمه فقط نماد هستند و بت پرستی مفهومی دیگر دارد. چه بسی کسی که خود را مسلمان معرفی می کند و به سوی کعبه نماز ظاهری می خواند، بت پرست باشد و چه بسی شخصی در برابر یک تندیس نماز بخواند و با جان و دل خدای بزرگ را عبادت کند.
همواره این بحث‌ها و جدل‌ها توسط افراطی ها مطرح بوده است نه فقط برای شخصی همانند کوروش بلکه اشخاصی مانند حافظ، مولانا و…
حافظ ابیات جنجالی زیادی دارد ولی در عین حال همه ما می‌دانیم که او حافظ قرآن، مسلمان و یکتا پرست بوده است.
حافظ می گوید:
همه کس طالب یارند چه هشیار و چه مست
همه جا خانه عشق است چه مسجد چه کنشت
افراطی ها با ظاهر نگری چه خون ها ریختند و امروز هم داعش و تکفیری ها با ظاهر نگری، کشت و کشتار را ادامه می دهند
بیایید هر روز این نکته را یادآوری کنیم که بت پرستی صرفا ستایش تندیس نیست!! تندیس یا مجسمه فقط یک جسم است که می‌تواند نماد چیزهای خوب یا بد باشد. بت پرستی در واقع چیز دیگری است. اگر ما بت پرستی را مترادف با ستایش تندیس بدانیم، ممکن است دچار یک افراط از جنس افراط داعش شویم که آثار باستانی را تخریب میکنند به اسم اینکه دارند بت‌ها را نابود می کنند!!!
تصور می کنم عقاید شما شبیه به تکفیری هاست چرا که هر کس گفتار و سخنانش کمی با شما متفاوت باشد سریع کافر و مشرک و بت پرست می نامید!!! بدون بررسی دین و آیین بابلیان باستان. همچنین متن را هم نخوانده اید و از روی تعصب خود مطالبی را از روی احساسات بیان می کنید.
من از شما سوال می کنم اگر شما به واسطه رسیدگی به پرستشگاه ها و تندیس های مقدس در پرستشگاه ها توسط کوروش، او را مشرک می دانید و ذوالقرنین بودن او را رد می کنید پس نظرتان درباره داستان آن عالم (خضر) و موسی در همان سوره کهف چیست؟ مگر خضر نبود که کودکی را که مشغول بازی بود به قتل رساند؟! آیا قرار نبود که موسی با دیدن این کارهای عجیب اعتراض نکند اما اعتراض کرد؟!
سوال اصلی من از شما این است که آیا رسیدگی به پرستشگاه ها بد تر است یا کشتن یک کودک؟! آیا قتل نفس گناه نیست؟!
با تفاسیر شما باید گفت که خضر شخصی آدمکش، جنایت کار، مشرک و کافر بوده است!!! لابد ما هم بیاییم و بگوییم شما با وقاحت تمام می گویید یک آدم کش عالم و از اولیا خداست!!!
گویا قران این داستان عجیب را آورده است تا گوشزد کند که ظاهر نگر نباشیم. آیا اینها نشانه هایی نیست برای خردمندان که درک کنند ظاهر نگر نباشند و با دیدن ظاهر کارها درباره مردان خدا قضاوت نکنند؟!
درباره مردوک و خدای بزرگ در استوانه کوروش هم مفصل در متن توضیح داده شد ولی شما از روی تعصب و ظاهر نگری نمی خواهید بپذیرید. کسی که خواب است را می توان بیدار کرد اما کسی که خودش را به خواب زده هرگز!
اساسا اینها ناشی از تسامح مذهبی است که در فرهنگ ایرانی از روزگار بسیار کهن وجود داشته است و پادشاهان هخامنشی هم دارای چنین تسامحی بودند. نه فقط کوروش بلکه پادشاهانی مانند کمبوجیه و داریوش هم در کتیبه‌های خود یا شاید کتیبه هایی که در بزرگداشت آنها نگارش یافته است، باورهای دیگر مردمان را پاس داشتند در حالی که کتیبه‌هایی که به پارسی باستان از داریوش به جا مانده است آشکارا اهورامزدا خدای یگانه دانسته شده است.
تردیدی نیست که کوروش به معابد بابلیان رسیدگی کرده است و حتی تندیس‌های مقدس را به جای خود بازگردانده است، اما ممکن است کاهنان این وقایع را با ارزش‌ها و نگرش‌های خود گزارش کرده باشند چرا که کوروش آنها را مجبور به کاری نکرده بود و به سبک خودشان تاریخ را گزارش کرده اند.
حال نکته مهم این است که آیا شایسته است که دین و آیین بابلی را با آداب و رسوم اقوامی مانند عرب‌های عصر جاهلی مقایسه نمود و همه را به یک چشم دید؟!
به هر حال این استوانه چه به دستور کوروش و چه توسط کاهنان در بزرگداشت کوروش نگارش یافته باشد، پیش از هر چیز نشان دهنده تسامح کوروش نسبت به سنت‌های بابلی است و احترام به آیین‌های ملل مغلوب است؛ البته طبیعی است که برای رساندن مفاهیم برای مخاطب بابلی از سنت‌های بابلی و این واژه‌ها بهره برده‌اند. سنت‌های بابلی را هم نباید با رفتار و باورهای عرب‌های دوران جاهلی یکی دانست.
توجه به این سنت‌های بابلی وقتی جالب میشود که در اسناد باقی مانده از دوران داریوش بزرگ و در سندی که در خود بابل و برای مخاطب بابلی تنظیم شده است، «بِل» جای «اهورامزدا» را گرفته است!!! می‌دانیم که در کتیبه بیستون اهورامزدا رهنمای داریوش است اما در قطعه‌ای از یک رونوشت بابلی کتیبه بیستون، که در خود بابل و بر یک یادمان سنگی کنده شده بود و به طور آسیب دیده به دست آمده است، خدای رهنمای داریوش، که همو نیز داریوش را به شاهی برگزیده به جای اهورامزدا در متن اصلی، بِل خوانده شده است. که خواننده بابلی از آن مردوک را برداشت خواهد کرد؛ یعنی همو که رهنمای کوروش نیز بود و اکنون رهنمای داریوش است (استالپر، ١۳۹۴: ص ۹۴).
جالب آنکه رفتارهای مشابه و احترام به سایر ادیان توسط کوروش وجود دارد. برای مثال رفتار کوروش بزرگ با یهودیان در تاریخ مشهور است. کوروش بزرگ بعد از فتح بابل اجاره بازگشت یهودیان به اورشلیم را داد و حتی افرادی مسئول رسیدگی به اوضاع یهودیان شدند. یهودیان هم در منابع خود کوروش را ستایش کرده‌اند و از او به نیکی یاد کرده‌اند. حتی در بخش‌هایی از منابع یهودیان کوروش یک منجی از جانب یهوه خدای بزرگ یهودیان دانسته شده است.
پیش از اینکه به بحث گزنفون برسیم باید به شما بگویم که ما همواره عین متن گزنفون را آورده ایم و مانند غیاث آّبادی بخش های دلخواه را گزینش نکردیم. اگر به جملات کوروش از گزنفون در خردگان هم مراجعه کنید می بینید که صراحتا ایزدان آمده است.
شما برای سفسطه گری به یک متن یونانی استناد می کنید و البته از شرایط ایزدان در آیین زرتشتی بی خبر هستید. بدون تردید گزنفون یونانی هم از معادل های مشابه یونانی برای گفتن داستان های کوروش بهره می برده است تا مردم یونانی بتوانند با نوشته ها ارتباط برقرار کنند. البته ابوالحسن تهامی به خوبی از ایزدان استفاده کرده است که همه مفاهیم را در بر بگیرد. شما با واژه های باستانی و مفاهیم آن آشنا نیستید. شاید در نظر شما که ظاهر نگری در دیدگاهتان موج می زند، الله و خدا و ایزد یکی هستند!! در صورتی که برای درک هر کدام از آنها باید واژه شناسی کنیم باید مطالعه کنیم. ظاهر نگری و تعصب را کنار بگذاریم و هر کدام را با توجه به شرایط مکانی و زمانی درک کنیم.
ایزدان به هیچ عنوان جایگاهی شبیه به الله ندارند بلکه وجودهای معنوی شبیه به فرشته ها هستند. در واقع اگر با نگرش امروزی بخواهیم ایزدان را توضیح دهیم باید گفت ایزدان در آیین زرتشتی بیشتر شبیه به فرشته ها در ادیان ابراهیمی هستند چرا که هیچ کدام خالق نیستند و همه و همه مخلوق اهورامزدا می باشند و در راستای فرمان اهورامزدا عمل می کنند.
اگر دید شما این است که هر کس از ایزدان سخن راند پس یکتا پرست نیست و مشترک است، پس مسیحی ها هم مشرک و کافر و شاید از نظر شما محدور الدم هستند چرا که به خدا، مسیح، روح القدس اعتقاد دارند و مسیح را فرزند خدا می دانند!!! اما می دانیم که مسیحیان جزو اهل کتاب محسوب می شوند. یا مانند برخی از گروه های افراطی شیعیان را هم مشرک بدانید چون جایگاه ویژه برای اهل بیت و روح مقدس آنها قائل هستند به طوری که مردم برای رفع حاجات به زیارت اهل بیت می روند!!! افراطی ظاهر نگر، همه اینها را مشرک و کافر و محدور الدم می داند که امیدوارم شما از آن دسته نباشید. جدا از این می دانیم که آیین زرتشتی که از گاتها بر می آید عقایدی شبیه به این عقیده مسیحیان هم دیده نمی شود.
با آنکه هخامنشیان بردباری به سایر ادیان داشتند، در کتیبه‌های خود به وجود خالق یکتا (خدایی که آسمان و زمین و مردم را آفریده است) اصرار ویژه‌ای داشتند. یعنی در میان همه وجود های معنوی و ایزدان که مورد ستایش قرار می‌گرفتند، خدای بزرگ به عنوان خالق یکتا مطرح بود که این خود بازگوکننده یکتاپرستی آنها است.
در بحث یکتا پرستی بیش از هر چیز بحث خالق یکتا اهمیت دارد. در واقع اگر در یک اندیشه خالق نخستین با هدف و تدبیر و خرد دست به خلقت جهان بزند همه اقدامات دیگر وجودهای معنوی با توجه به ویژگی هایی که خالق نخست به جهان داده هست،در طول اقدامات او قرار میگیرند و نه در عرض اقدامات او. بنابراین هنگامی که خالق یکتا باشد دیگر اقسام توحید هم تا حدودی شامل می شود. که در نوشته های هخامنشین چنین چیزی را میبینیم.
ســــــلام. به نظر من کورش یکتا پرست بود ..بخاطراینکه در وصیتنامه خود از خداوند یکتا میخواهد که مردمش را از دورغ ونیرنگ بدور نگهدار…وراستی ودرست کاری خواستکارشد
.اگر یکتا پرست نبود
چنین نمی گفت ..خداوند مردم مرا از دورغ ونیرنگ بدور نگهدار
سلام من فقط در دنیا خدا، کورش بزرگ و حضرت علی را میپرستم
درووووود بر دستندرکاران تارنما خردگان – هزاران آفرین نوشته های بسیار خوب و ارزشمندی دارین – درووووووودها بر روان پاک کوروش بزرگ – در کارهای کوروش بزرگ سه پایه زندگانی آشوزرتشت اسپنتمان دیده میشود کردار نیک – پندار نیک – گفتار نیک – با سپاس از نوشته های ارزشمندتان . پیروز و سربلند باشید در پناه ایزد یکتا
با سپاس از پاسخ شما منظور من ازهفته نامه ، ماهنامه و٠٠٠ كتبي است كه بشه در ان عضو شد تا از مطالب خواندني شما بشه بيشتر بهره برد من امكان دسترسي به چاپگر رو ندارم و گويي مطالب شما براي چاپ ريز و براي خواندن دشوار است سپاسگزار ميشم اگه من رو راهنمايي كنيد تا به مطالب كتبي شما دسترسي پيدا كنم درود به شما
درود بر شما
متأسفانه ما هنوز زیر ساخت های لازم و هزینه کافی برای تهیه نسخه های چاپی و ارسال برای مشترکین را نداریم و شرمنده شما دوستان بزرگوار هستیم.
البته نشریه سرزمین آزادگان در دانشگاه تهران صرفا برای کتابخانه ها چند نسخه ای چاپ می شود و دانشگاه فقط در این حد حمایت می کند. می توانید این نسخه ها را در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و یا کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مطالعه بفرمایید.
تنها می توانم پیشنهاد دهم که نسخه رایانه ای (PDF) شماره پنجم سرزمین آزادگان را به صورت رایگان، از پیوند زیر دریافت کنید و پرینت بگیرید، این نسخه متناسب چاپ است و سایز نوشته ها هم مطلوب است.
پیوند:
https://kheradgan.ir/?p=10512
عذرخواهی ما را بپذیرید، به دلیل نداشتن پشتوانه مالی و نبود زیر ساخت ها، تهیه و ارسال نسخه های چاپی برای ما مقدور نیست.
پیروز و سربلند باشید.
با سپاس فراوان از شما كه مطالب اموزندتون سطح اگاهي ما رو بسيار افزايش ميده خواستم بدونم شما هفته نامه ، ماهنامه و٠٠٠ داريد كه بشه در ان عضو شد درود به شما
با سپاس از مطالب بسیار زیبا و آموزنده شما. باز هم اطلاعات بیشتری از کورش بزرگ قرار دهید…
از شما ممنونم به خاطر مطالب زیبا و مفیدتان خسته نباشی دلاور خسته نباشی هم وطن چند وقته بازار ضد کوروش ها داغ شده ایران به امثال شما نیارمند است در پناه حق سلامت و سربلند باشیییییییییییییید.
ممنون بابت اطلاعات جامع و کاملت …. متاسفانه بسیاری از ایران ستیزان همه جوره دارن چهره این مرد بزرگ را که یک الگوی انسانی کامل است (به طور بسیار ناجوانمردانه ایی) خراب میکنند و ما باید تا توان داریم از داشته های خود دفاع کنیم …. واقعا ممنون بابت اطلاعاتت
سلام من یه سوال داشتم.
چرا کوروش اینقدر بزرگ شده و یا چرا بین همه ی پادشاهان ایران کوروش توسط رسانه های غربی بزرگ میشود.
یک انتقاد
میخواستم بگم لطفا دین زردشت را تبلیغ نکنید. دین ایرانیان اسلام است و از دین زردشت کامل تر است .
این را هم برای شما میگویم که بنده قصد توهین ندارم ولی قصد از بزرگ کردن دین زردشت از بین بردن اسلام است .
لطفا جواب خودتون رو در مورد سوالم به ایمیلم بفرستین
با تشکر علیرضا
سلام
کوروش بزرگ نشده از ابتدا بزرگ بوده … شما اگر نگاهی به تاریخ بکنید متوجه میشید که از ابتدا و در کتب مورخین یونانی و یا کتب عهد عتیق بارها و بارها کوروش ستایش شده به هر صورت در این مورد باید مطالعه بیشتری انجام بدید در همین تارنما هم مطالب مفیدی موجود هست .
خیلی موارد مورد توجه رسانه های غربی هست . حتی خیلی بیشتر از این …. اینکه ما نسبت به داشته هامون بی توجه هستیم دلیل نمیشه که دیگران توجه نکنن … همین طرز فکر باعث شده خلیج فارس رو تغیر نام بدن یا چوگان رو به اسم یه کشور بیگانه ثبت کنن مطمعن باشید اگر امکان داشت تا الان کوروش رو هم زیر پرچم یه کشور دیگه ثبت کرده بودند و صدها استفاده دیگه . مشکل ما اینه همه چیز رو در مقابل اسلام و دیانت قرار میدیم . در حالی که ارتباطی باهم ندارن .
کسی دین زرتشت رو تبلیغ نکرد . بر اساس کدوم مطلب این حرف رو میزنید ؟ دین ایرانیان اسلام هست ولی پیش از اسلام دین رسمس زرتشتی بوده اینکه حرفی از دین زرتشت زده بشه رو نباید به حساب تبلیغ این دین گذاشت . هرچند این دین هم مورد تایید بقیه ادیان هست و مشکلی هم نداره . همین الان هم بسیاری از ایرانی ها زرتشتی هستند و دارای حقوق کمال شهروندی اینکه حق حرف زدن و صحبت در مورد دین بقیه گرفته بشه نه در اسلام وحود داره و نه در قانون … همه حق ضحبت و نقد دارند . اگر اینطور قضاوت بشه باید زرتشتی ها زود تز از شما شکایت کنن که دینشون در سرزمین خودش انقدر مظلوم واقع شده و در حال نابودی هست
دوست خوبم اگر نگاهی به تاریخ ایران بکنید و منابع ویکی پدیا را مطالعه کنید کوروش پادشاه کوچکی نبوده که بخواهند آنرا بزرگ جلوه دهند بلکه مردی با سواد که دارای قدرت بالایی در سیاست و جنگ داشته و در عین حال 600 سال قبل از ظهور اسلام در خاک عربستان این مرد یکتاپرست بوده . وقتی پیامبر اسلام ظهور کرد مردمان ایران یکتاپرست بودند نه بیابان گرد و یا بادیه نشین . پیامبر اسلام در مکانی ظهور کرد که مردمانش ( اعراب ) در بدترین شرایط جهل و نادانی بسر میبردند و بی سواد بودند این در حالی بود که 600 سال قبل کوروش منشور خودش را نوشته بود . حال اینکه دین زردتشت نیز تاکید میکند به کوروش هنوز سر آن بحث هست و فقط به جهت اینکه از بزرگی کوروش استفاده کنند یا نگذارند کوروش را بت پرست بخوانند سعی در تاکید به دین زردتشت دارند اما کوروش یکتا پرست و خداپرست بوده است.
اگر همان اعراب به کشور شما ایران حمله نمیکردند مانند حمله عمر به ایران شما اکنون مسلمان نبودید و یکتاپرست بودید .
وقتی یزدگرد سوم در جنگ شکست خورد دولت ایران آن زمان سقوط کرد . شروع دین اسلام در ایران را مطالعه کنید و پیشنهاد میکنم اطلاعات خودتان را کمی قبل از قضاوت افزایش دهید .
دینی که بزور شمشیر به نیاکان ماایرانی ها (البته شما ایرانی نیستید، ایران ستیزهستید)تحمیل شده این دین پشیزی ارزشمندنیست
کوروش احسانی درست حرف بزن اقا تو نمیتونی اظهار کلی کنی که همه با زور مسلمون شدن اصلا زوری نمیشه و1400سال نمیمونه اسمی ازش همون اوایل ازبین میرفت درضمن ارزشو تو مشخص نمیکنی دین خدا وبرگزیدگان خدا ارزششون از دنیا بیشتره
بسیار زیبا جامع و مستند بود. سپاس